Đà Nẵng - Đường Bạch Đằng

Nói đến những con đường của Đà Nẵng người ta thường nhắc đường Bạch Đằng bên tả ngạn sông Hàn, bởi nó không chỉ lưu giữ những di tích lịch sử, văn hoá, kiến trúc... mang bản sắc đô thị Đà Nẵng mà còn là nơi để tiếp cận, thưởng ngoạn cảnh quan thiên nhiên dài rộng của một thành phố đứng bên thềm biển.

Bao lơn ôm lấy thành phố

Trong một lần về thành phố Đà Nẵng, Kiến trúc sư (KTS) Nguyễn Văn Tất ở tạp chí Kiến trúc Nhà đẹp, sau khi dạo quanh một vòng đã thốt lên rằng: thành phố Đà Nẵng đang sở hữu một con đường tuyệt đẹp, nó như một bao lơn ôm bọc lấy thành phố như người mẹ ôm con vào lòng, thân thiện mà bao dung. Tự bản thân con đường đã mang trong mình bao nét xưa phố cũ hài hòa với những công trình kiến trúc hiện đại, như thể bản thân con đường là một bộ nhớ được tiếp nối từ quá khứ tới hiện tại với một không gian văn hóa đầy sức sống và mở ra những tầm nhìn thưởng ngoạn cảnh quan thật kỳ diệu.

Đồng quan điểm như thế, một KTS khác lại ví con đường này là một phòng khách ấm áp nếu xem Đà Nẵng như một ngôi nhà. Phòng khách này luôn trong tư thế tạo nên ấn tượng mời gọi khách bước vào nhà. Mà phòng khách luôn là một không gian kiến trúc được đầu tư và thiết kế mất nhiều công sức nhất, nó là một điểm nhấn đầu tiên khi người ta đến nhà bạn. Vì thế, thường khi tiếp bạn phương xa người Đà Nẵng thường chọn cách đưa bạn đi dọc con đường Bạch Đằng, bởi con đường chính là niềm tự hào của người dân.

Lưu giữ những chuyện kể về lịch sử thành phố

Từ lâu con đường là một không gian kiến trúc đã được xây đắp, kết nối và sáng tạo của nhiều thế hệ từ khi Đà Nẵng còn mang tên là Tourane cho đến bây giờ. Trong đó, còn phải kể đến yếu tố của cảnh quan tự nhiên đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo nên một vẻ đẹp riêng đầy hấp dẫn.

Con đường dọc theo sông Hàn, ôm một cánh vòng cung thành phố trước đây nối dài từ Cổ Viện Chàm đến cửa sông, nay thì nối dài với đường Tiểu La, đường 2.9, ra quốc lộ 1A phía tây nam và đường Nguyễn Tất Thành dọc bờ biển ở phía đông bắc kéo dài lên đèo Hải Vân.



Bến Bạch Đằng xưa.

Con đường còn sở hữu những di tích văn hoá và kiến trúc của thành phố. Cổ Viện Chàm, nơi lưu giữ và trưng bày hàng trăm tác phẩm điêu khắc, các tượng thần của nhiều giai đoạn lịch sử nền văn hoá Chăm đầy bí ẩn diệu kỳ. Đây được coi là bảo tàng có giá trị văn hóa, nghệ thuật và lịch sử của nhân loại. Và hiện là địa chỉ thu hút khách du lịch trong và ngoài nước nhiều năm qua.



Đường Bạch Đằng xưa, nay là khu vực Bạch Đằng - Quang Trung.

Phía trên là chuỗi nhà phố và chợ Hàn, nơi trước đây là ga cũ thời thuộc Pháp (từ Đà Nẵng đi Hội An). Còn phía dưới là chuỗi cơ quan, trung tâm, văn hoá, những công trình kiến trúc mang dấu ấn thời thuộc Pháp. Ẩn giấu trong đó không chỉ là nét xưa cũ mà còn kết tinh của một nền kiến trúc mà giá trị đã được thừa nhận, phù hợp và hài hoà với cảnh quan chung quanh. Ví như Thư viện thành phố, trước đây là Trung tâm văn hoá Pháp được xây dựng trên mô đất cao rộng lớn, với không gian đầy cây xanh. Phía trước cổng còn giữ lại 2 khẩu súng thần công, biểu tượng suốt cả chặng đường lịch sử của thành phố bên sông Hàn. Sau lưng là thành Điện Hải (phía đường Trần Phú) là một pháo đài án ngữ ở cửa biển còn vang lừng chiến công đánh Pháp của quân và dân Đà Nẵng cùng vị tướng quân đầy dũng khí Nguyễn Tri Phương năm 1858. Mấy trăm năm đứng trấn ở cửa biển, người Đà Nẵng chưa một lần từ nhiệm trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc.

Chiêm ngắm cảnh quan mùa lễ hội

Nếu bạn đi dọc đường Bạch Đằng sẽ cảm nhận được vẻ đẹp đặc thù của Đà Nẵng. Núi trong lòng phố, phố bên thềm đại dương và sông nước. Bạn có thể nhìn ngắm mây núi Sơn Trà trước mặt, danh thắng Ngũ Hành Sơn, núi Hải Vân ẩn hiện trong mây trắng và con sông Hàn dập dềnh giữa trời xanh. Nơi dòng sông về gặp biển, cây cầu Thuận Phước như một chiếc cổng chào khổng lồ vươn qua cửa biển trong vẻ đẹp vừa thơ mộng vừa hùng vĩ. Đứng trên cầu mới cảm nhận sự hùng vĩ của cảnh quan, một màu xanh của núi Sơn Trà, sông Hàn, cửa biển đúng với câu thơ cổ “thu thủy cộng trường thiên nhất sắc”. Cầu Rồng, Cầu Trần Thị Lý đang được khởi công xây dựng, đây là những cây cầu có quy mô hiện đại mang tính thẩm mỹ cao vì thế không chỉ giải quyết vấn đề giao thông mà còn làm tăng vẻ đẹp cho thành phố bên sông bên biển này. Đường Bạch Đằng nay đã được mở rộng, xây kè, lan can để du khách ung dung thảnh thơi tản bộ. Sắp tới đây, sẽ di dời cảng Đà Nẵng qua cảng Tiên Sa để cho con đường thêm thông thoáng, và cuối đường Trần Phú, nơi ngã ba Bạch Đằng-Đống Đa sẽ xây dựng một tượng đài điêu khắc đá của nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng mang tên Đất lành chim đậu.



Đường Bạch Đằng - Đà Nẵng lung linh vào ban đêm.

Cũng bởi con đường có nhiều ưu thế về địa hình, cảnh quan thẩm mỹ và điều kiện thuận lợi để dựng những sân khấu lớn nên những ngày lễ lớn, mùa lễ hội du lịch đều được tổ chức trên đường này. Và chính trong những thời khắc ấy, đường Bạch Đằng như khoác vào cho mình một bộ xiêm y lộng lẫy hơn bao giờ hết.

Người Đà Nẵng nhìn lại…Đà Nẵng

Nhân kỷ niệm 37 năm giải phóng Đà Nẵng (29.3.1975- 29.3.2012), lật lại nhiều thư từ và tư liệu đang lưu trữ, tôi bỗng nhận ra đã có một sự đổi thay đến lạ lùng về cả con người lẫn cảnh vật ở thành phố này. Cuộc sống thay đổi đồng thời tác động đến nhận thức cũng là điều dễ hiểu. Một trong 2 tài liệu viết sau đây của 2 người gốc Đà Nẵng đang ở nước ngoài có lẽ sẽ cho ta một cái nhìn khách quan hơn trong quá trình thay đổi đó.

Nhà thơ Luân Hoán, một người con Đà Nẵng và rất nổi tiếng trước năm 1975, đang định cư ở Canada. Anh đã nhiều lần về Đà Nẵng (cả trong mơ –như cách nói của anh- lẫn về thực vì một tình yêu tha thiết thành phố quê hương) đã viết: “Đà Nẵng trong chuyến về có thực của tôi ( 2006), đã có quá nhiều đổi thay. Sự phát triển mau chóng về kiến thiết đô thị đã đem đến cho thành phố thân yêu của tôi một khuôn mặt mới. Không những củng cố vững vàng vị trí số một tại miền Trung mà còn có khả năng đe dọa đến uy tín một vài thành phố lớn khác trong cả nước”.

“ Trước thành phố chỉ có 3 quận, gọi tên bằng số thứ tự 1, 2 và 3. Ngày nay Đà Nẵng đã vươn mình ra những khu ngoại vi để lập thành 6 quận với các tên gọi: Hải Châu, Thanh Khê, Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn, Liên Chiểu, Cẩm Lệ và thêm huyện Hòa Vang, huyện đảo Hoàng Sa…Những cấp lãnh đạo hành chánh của Đà Nẵng đã thực hiện rất khả quan công việc này. Đứng đầu có thể kể sự đóng góp tích cực của ông Nguyễn Bá Thanh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng”.

“Công việc phát triển trước tiên có lẽ là mở mang đường, cầu, xây dựng cao ốc, chỉnh sửa nhan sắc mặt tiền của thành phố. Tôi đã rất ngỡ ngàng khi đi trên con đường mang tên Lê Duẩn mà hỏi đứa em về cái dốc Cầu Vồng ở đâu…Dốc Cầu Vồng ngay dưới chân tôi đây. Nó đã bị san bằng. Thật đáng tiếc, rất đáng tiếc, nhưng nghĩ cho cùng cũng hợp lý trong công việc mở mang, làm rộng lớn thành phố, trong khả năng còn hạn chế của một nước chưa được giàu có những kỹ thuật tân tiến lẫn kinh phí”.

“Đà Nẵng ngày hôm nay có trên 260 con đường lớn nhỏ…Dù có mê đường đến đâu, tôi cũng khó lòng lang thang khắp cả thành phố như ngày nào…Do đa số đường phố được sửa chữa, nới rộng cùng lúc hình thành nhiều con đường mới, nhà cửa của thị dân có được nhiều mặt tiền. Nhu cầu thay đổi cho thích hợp với khuôn mặt mới, đồng thời để tạo điều kiện cải tiến cuộc sống, dân thành phố đã đua nhau sửa sang, tạo dựng lại nhà cửa thành những hàng quán, hiệu buôn. Điều này phù hợp với chính sách cởi mở về thương nghiệp của nhà nước”.



Cầu Rồng bắc qua sông Hàn đang được gấp rút hoàn thành vào dịp kỷ niệm 38 năm ngày giải phóng thành phố 29-3-2013

“Mở mang đường sá, tu bổ, xây dựng nhà cửa, công sở chưa phải là những việc cuối cùng của giới điều hành thành phố chủ trương. Dựa vào tiềm năng lao động của người dân cùng lợi thế về vị trí địa lý như: nằm ở trung độ Việt Nam, trên tuyến đường huyết mạch Bắc Nam, bao gồm đường biển, đường hỏa xa, đường bộ, đường hàng không; cửa ngõ của cả miển Trung, Tây Nguyên. Nơi mở đường giao dịch thương mại qua các nước Miến Điện, Thái Lan, Lào; nằm giữa các di sản văn hóa thế giới: Mỹ Sơn, Hội An, Huế, giới hữu chức Đà Nẵng quyết tâm đẩy mạnh thành phố mình lên hàng “đô thị loại một” của “cả nước”(mục tiêu này đã đạt được).

…Trước năm 1975, tôi có rất nhiều lần ngồi hóng gió bờ sông Hàn, không chỉ để làm thơ, mà còn để ước mơ: một thành phố sẽ mọc lên ở bờ bên kia, bên quận ba. Chiều chiều tôi sẽ rong xe qua đó bằng một cây cầu vững chắc, đẹp đẽ hơn cả cầu Tràng Tiền ở Huế. Ước mơ của tôi ngày nay một phần nào đã được nhìn thấy. Một cây cầu mới đã được bắt qua sông Hàn, khởi từ cuối đường Lê Duẩn (Thống Nhất cũ). Chiếc cầu không thuộc loại bình thường, mà là cầu quay (độc nhất ở Việt Nam) để tạo được hai dòng lưu thông tàu khi cần. Cầu được khánh thành vào ngày 29 tháng 3 năm 2000, do sự đóng góp tài chánh của toàn thị dân. Ngoài cầu quay này, trên mặt sông Hàn còn có những cây cầu đang được sử dụng: Cầu Nguyễn Văn Trổi (các tên cũ: Trịnh Minh Thế, De Lattre de Tassigny), Cầu Trần Thị Lý (vốn là cầu dành cho tàu hỏa được sửa lại, chỉ cách cầu Nguyễn Văn Trổi 10 thước), cầu Tuyên Sơn, cầu Cẩm Lệ. Ngoài ra một cây cầu mang tên Thuận Phước, bắt đầu từ cuối đường Nguyễn Tất Thành chạy đến bán đảo Sơn Trà đang trong giai đoạn thi công…”

Một người bạn của tôi đi Úc định cư hơn 30 năm trước, gần đây có dịp về lại quê nhà đã không nhận ra nơi chôn nhau cắt rốn của mình nữa. Chị than phiền thành phố không còn là của chị. Nhưng khi sang Úc, chị lại viết thư cho tôi: “ Tôi từng nói hôm về Đà Nẵng là đang cảm giác thành phố không còn là của tôi những năm còn đi học nữa. Bao nhiêu kỷ niệm dường như bị xóa hết vì tốc đô đô thị hóa đến chóng mặt. Tôi không biết Cầu Vồng ở đâu, chùa Bà Quảng ở đâu, bến phà qua Hà Thân ở đâu? Đâu rồi nhà sách Văn hóa hay tiệm cà phê Xướng ở chợ Cồn? Đâu rồi cái rạp hát Hòa Bình hay rạp xi nê Tân Thanh gần sân vận động?...Khi về Đà Nẵng, những hình ảnh thân thương đó không còn nữa và tôi cảm thấy lạc lõng, thất vọng…”. Và cuối thư, chị lại viết: “ Nhưng nghĩ cho cùng đó là những cảm xúc tức thì. Khi hồi tâm lại mới thấy, những cái mình cho là đẹp đó của ngày xưa chỉ là dành riêng cho mình, còn hàng vạn người khác thì sao? Đẹp nhưng lại nghèo! Mình có ích kỷ lắm không? Một thành phố phát triển mạnh về giao thông, hạ tầng, không gian đô thị, môi trường như vậy, tuy chưa bằng ở xứ người ta, nhưng ai cũng có nhà cửa khang trang, đường sá thoáng đãng, những cây cầu bắc qua sông Hàn giúp phía biển giàu lên, đẹp lên và du lịch phát triển…”.

Không phải bình luận gì nhiều về hai ý kiến trên đây vì đó là hai cái nhìn bình tĩnh, khách quan về một nơi họ đã gắn bó và ra đi với nhiều kỷ niệm. Những cái nhìn như vậy về Đà Nẵng tuy chưa toàn diện, nhưng rất đáng trân trọng, rất đáng cho ta hãnh diện hơn về thành phố mình đang sống nhân những ngày tháng 3 đầy ý nghĩa lịch sử này.

Người Đà Nẵng

Một trong những yếu tố làm nên bộ mặt Đà Nẵng hôm nay chính là sự đồng lòng của người dân thành phố, nói như Bí thư Thành ủy Nguyễn Bá Thanh, cái được lớn nhất của Đà Nẵng là được lòng dân.

Lòng dân làm nên phố mới, lòng dân làm nên những con đường khang trang, những cây cầu nối liền đôi bờ…. Người Đà Nẵng hôm nay đã có 37 năm sống trong hòa bình, 15 năm ở thành phố trực thuộc Trung ương, cuộc sống của người Đà Nẵng ngày càng khá hơn, và hình ảnh về một tính cách, con người Đà Nẵng chân chất, hiền hậu, hiếu khách được khắc họa rõ hơn bao giờ.

Anh bạn tôi, trong một lần bình luận cho bài viết về Đà Nẵng trên trang cá nhân của tôi, có kể một câu chuyện mà anh là người trực tiếp chứng kiến khi có mặt tại lần họp cuối cùng ở Văn phòng Thành ủy Đà Nẵng (cũ) để chuẩn bị cho ngày công bố quyết định chia tách Đà Nẵng và Quảng Nam. Ngày ấy, đồng chí Nguyễn Bá Thanh, khi đó đang là Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng (cũ) có nói rằng: “Lâu nay chúng ta như Tề Thiên múa gậy gầm giường, mai đây đã có khoảng trời cao rộng, múa không ra sao là có tội với nhân dân”. Bây giờ, ôn lại kỷ niệm đó, anh bạn tôi nhận xét rằng: Những năm qua, những Tề Thiên của Đà Nẵng đã múa được, như Tề Thiên dùng 72 phép màu biến hóa cho Thành phố có bộ mặt mới như hôm nay. Để kết luận, anh bạn tôi nhận xét: “Nhiều đoàn về Đà Nẵng học tập kinh nghiệm nhưng rồi, về không thực hành được, bởi vì không có... Dân Đà Nẵng ở đó”!



Đà Nẵng xưa

Tôi không bình luận nhiều về câu nói có hơi “lạ” này của ông bạn mình. Mỗi địa phương có một đặc thù riêng về vùng miền, con người, rồi còn là chủ trương, chính sách có phù hợp với đặc điểm, bối cảnh của địa phương hay không. Đó là chưa nói đến cái tâm, cái tầm của người đứng đầu v.v và v.v...Nhưng dù sao thì cũng phải khẳng định một điều là, Đà Nẵng có được như hôm nay là kết quả tổng hòa của sự đồng thuận từ người lãnh đạo cao nhất đến người dân bình thường nhất. Tất cả đã cùng đồng lòng thuận chí để xây dựng một Đà Nẵng lớn mạnh, tươi đẹp như hôm nay, trong đó yếu tố con người giữ một vị trí vô cùng quan trọng.

Trước hết nói về yếu tố con người trong lĩnh vực giải tỏa - đền bù tái định cư, vấn đề mà rất nhiều địa phương bạn đến tìm hiểu học tập. Trong 15 năm qua, thành phố đã thực hiện di dời và bố trí tái định cư cho hơn 95 ngàn hộ dân. Công tác giải tỏa đền bù, giải phóng mặt bằng đạt kết quả tốt là nhờ sự đồng thuận cao trong nhân dân. Số đơn thư khiếu nại, khiếu kiện liên quan đến vấn đề đất đai, đặc biệt những trường hợp khiếu kiện kéo dài, chiếm một tỷ lệ không đáng kể so với một số lượng lớn hộ dân phải di dời, giải tỏa như vậy. Bên cạnh đó, “ý Đảng lòng dân” ở Đà Nẵng còn được thể hiện khá sinh động qua việc thực hiện hiệu quả chủ trương “Nhà nước và nhân dân cùng làm” của thành phố. Các con đường nội thành khi mở rộng, nâng cấp, người dân đã tự nguyện hiến đất với trị giá hàng trăm tỷ đồng. Đây là thành công lớn của thành phố trong vận động sự đóng góp của nhân dân cho công cuộc xây dựng và phát triển thành phố quê hương.

Nói đến Đà Nẵng không thể không nói đến các chương trình lớn mang đậm tính nhân văn như chương trình “Thành phố 5 không”, “Thành phố 3 có”. Những kết qủa có được đến hôm này có công sức đóng góp rất lớn của các tầng lớp nhân dân Đà Nẵng. Đơn cử về mảng nếp sống văn hóa văn minh đô thị, người Đà Nẵng đã để lại những ân tượng tốt đẹp cho bạn bè gần xa mỗi khi đến đây. Đó là sự thân thiện, hiếu khách, sẵn sàng hợp tác của mọi người từ em bé đến cụ già, từ anh xe thồ đến chiến sỹ công an với những du khách gần xa. Một người bạn của tôi, từ một tỉnh phía Bắc, lần đầu tiên đến Đà Nẵng, đã thốt lên rằng: “Người Đà Nẵng sao mà thân thiện, dễ thương thế!”. Anh nói, chỉ đơn giản việc hỏi đường thôi mà bất kỳ ai cũng hướng dẫn rất tận tình, cặn kẽ, điều mà những thành phố lớn khác không phải lúc nào cũng thuận lợi. Một chị bạn nữa của tôi cũng kể lại rằng, khi mới đến Đà Nẵng, vì chưa thuộc đường, thỉnh thoảng phải dừng lại hỏi, khi chị hỏi chị bán bánh mỳ thì cả những người đang uống nước mía gần đó cũng bước ra chỉ dẫn rất tận tình, có người còn lấy xe dẫn mình đi qua khỏi đoạn khó diễn tả nữa. Điều này làm chị bạn tôi rất xúc động. Từ những cách hành xử rất đời thường nhưng đậm nét nhân văn đó, đã làm toát lên một Đà Nẵng rất đáng mến, thân thiện, chân thành, được bắt đầu từ những con người Đà thành bình dị như vậy.



Đà Nẵng hôm nay

Đà Nẵng xanh, sạch đẹp hôm nay cũng một phần không nhỏ là do ý thức của người Đà Nẵng. Những con phố, tuyến đường khang trang, sạch đẹp, ngoài nỗ lực của những anh chị công nhân Công ty Môi trường đô thị còn là sự đóng góp của mỗi người dân trong việc hàng ngày quét dọn, khoảng hè phố và cả đoạn đường trước nhà mình...

Các nhà văn hóa đã đúc kết một cách rất cụ thể về người Đà Nẵng là: Đà Nẵng nằm trong vùng đất được tôn vinh là "Ngũ phụng Tề phi", gắn liền với truyền thống hiếu học và say mê sáng tạo. Người Đà Nẵng có bản tính chất phác, ngay thẳng, sống đơn giản, thân thiện, yêu sự chân thật và kiên quyết trong hành động chống lại những điều ác, điều xấu. Trải qua diễn trình lịch sử, Đà Nẵng là nơi quần cư của cư dân nhiều địa phương khác đến; là nơi giao lưu và hội tụ những nét văn hóa của nhiều vùng miền trong cả nước. Dẫu chưa hình thành nét đặc trưng rõ rệt như một số nơi nhưng người Đà Nẵng vẫn có tính cách riêng và ngày càng được hun đúc cùng tiến trình phát triển đô thị.

Vì yêu, vì tâm huyết, trách nhiệm với quê hương mà người Đà Nẵng từ lãnh đạo đến người dân bình thường luôn đằm mình suy nghĩ những bước đi, cách làm thích hợp nhất để xây dựng thành phố quê hương lớn lên từng ngày. Vất vả, gian nan còn nhiều, nhưng lạc quan và niềm tin thì không bao giờ cạn. Đó cũng là bản chất của người Đà Nẵng. Chúng ta có quyền tự hào vì mình là “Người Đà Nẵng”, về những thay đổi của thành phố mà mình đang gắn bó.

Du lịch chưa được lợi từ di sản xanh

Có một điều mới mẻ, khi cụm từ Di sản xanh xuất hiện trong Ngày di sản năm nay. Dù xuất hiện giữa bối cảnh không “xanh” chút nào, nhưng người ta vẫn kỳ vọng di sản xanh sẽ được phát huy hơn nữa để phục vụ du lịch trong thời gian tới.

 

Tràng An, di sản xanh hấp dẫn du khách bậc nhất miền Bắc. Ảnh: trần thanh.

Gần một tuần diễn ra tại Trung tâm VHNT Việt Nam (số 2 Hoa Lư, Hà Nội), Tuần văn hóa “Di sản xanh, nơi gặp gỡ giữa con người và thiên nhiên” được Bộ VH -TT&DL tổ chức với khá nhiều hoạt động, hội thảo nhằm giới thiệu thêm giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên độc đáo của Việt Nam.

Đặc biệt là các di sản thiên nhiên đã được UNESCO công nhận di sản thế giới, và một số di sản đang đề nghị. Tuy nhiên, có lẽ hy vọng khá lớn cùng những di sản thiên nhiên (thường lớn cả về diện tích lẫn độ phong phú, đa dạng) đã chưa thể truyền tải được ở không gian của Trung tâm VHNT Việt Nam.

Cách bài trí đơn điệu ngoài phông ảnh chụp căng rộng đề tên các khu di sản xanh như Vịnh Hạ Long, Cù Lao Chàm, quần đảo Cát Bà… cùng một số hiện vật hay một số sản phẩm du lịch bày kèm theo chưa đủ sức giới thiệu khu di sản xanh đó có sức hấp dẫn đến nhường nào.

Trong khi đó, trong 3 khu nhà trưng bày triển lãm về di sản xanh trong tuần lễ liên tục có đám cưới, (lâu nay Trung tâm cho thuê làm điểm tổ chức ăn cưới). Vì vậy, các nghệ nhân, diễn viên biểu diễn rối nước dù có trống, nhạc, đối thoại lớn đến đâu cũng không át được tiếng…chạm cốc, một hai ba dô.

Cuộc hội thảo được chờ đợi có tên “Văn hóa trong bảo tồn và phát triển các khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam” trong Tuần văn hóa di sản xanh.

Theo GS.TS Nguyễn Viết Thịnh, Chủ tịch Ủy ban quốc gia chương trình con người và sinh quyển Việt Nam (UBQG MAB), giá trị cốt lõi của các khu dự trữ sinh quyển trong mạng lưới các khu dự trữ sinh quyển (DTSQ) thế giới là nơi gặp gỡ giữa con người và thiên nhiên, nơi thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Tổ chức cuộc hội thảo này trong khuôn khổ Tuần văn hóa di sản xanh, BTC kỳ vọng hướng tới sự phát triển các khu DTSQ thế giới ở Việt Nam với cách tiếp cận mới. Trong cách tiếp cận này, văn hóa vừa là mục tiêu đạt tới của tất cả các khu DTSQ, đồng thời là công cụ gắn kết giữa bảo tồn và phát triển.

 

 

Nhiều năm qua, Ngày di sản văn hóa Việt Nam (23/11) được các tỉnh, thành phố trên cả nước hưởng ứng. Năm nay, phía Nam có đua bò Bảy Núi, ngoài Bắc là dày đặc các hoạt động, lễ hội tổ chức tại Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam, Khu văn hóa du lịch Tràng An-Bái Đính (Ninh Bình), Ngày hội văn hóa Tây Bắc, Hòa Bình…

Chỉ trong vòng 10 năm, Việt Nam có 8 khu DTSQ được thế giới công nhận: Rừng ngập mặn Cần Giờ (TPHCM); vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai, Lâm Đồng, Bình Phước); quần đảo Cát Bà (Hải Phòng); đất ngập nước ven biển liên tỉnh châu thổ sông Hồng, Kiên Giang, Tây Nghệ An; Cù Lao Chàm (Quảng Nam) và Mũi Cà Mau.

 

Ông Nguyễn Hoàng Trí, Tổng thư kí UBQG MAB Việt Nam cho biết, Việt Nam tham gia trong mạng lưới toàn cầu các khu DTSQ (hiện có 610 khu DTSQ của 117 quốc gia) đã tạo nên hình ảnh một Việt Nam năng động, sáng tạo và nhân văn. Tuy nhiên, việc bắt kịp những giá trị trí tuệ của nhân loại trong việc sử dụng các khu DTSQ như một cách thể hiện hài hòa giữa con người và thiên nhiên trong phát triển bền vững đang còn là thách thức rất lớn mà chúng ta và thế hệ mai sau phải vượt qua.

Hầu hết các khu di sản và sinh quyển trên đều có thể tạo cơ hội hấp dẫn du lịch trong và ngoài nước, nhưng Việt Nam mới chỉ dừng ở góc độ bảo tồn. Trong khi đó, công tác bảo tồn thường gây mâu thuẫn với người dân- lực lượng luôn có ý định khai thác “vốn” trong các khu DTSQ.

Việc sử dụng, khai thác khôn khéo các “đặc sản” nổi tiếng từ các khu DTSQ để vừa phát triển du lịch sinh thái, vừa tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương chưa có nhiều khả thi.

Ở một số nơi như Vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Định), Cà Mau… có các tổ chức, hộ gia đình tạo nên mô hình du lịch trải nghiệm (homestay) thu hút được lượng khách nước ngoài hoặc giới trẻ tham gia, nhưng mô hình nhỏ lẻ, không bền vững.

Còn ở khu DTSQ Tây Nghệ An có nét đặc sắc của văn hóa dân tộc Thái-tiềm năng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng lại chưa được đầu tư thỏa đáng, các tour du lịch đơn điệu, chưa hợp lý; năng lực dịch vụ kém, môi trường chưa sạch, đẹp…

Ông Nguyễn Viết Cách, Trưởng ban thư ký khu DTSQ châu thổ sông Hồng - khu DTSQ liên tỉnh đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á dựa trên cơ chế đồng quản lý - cho hay, thực hiện theo cách đồng quản lý này có thể nhìn rõ mối liên kết khai thác, phát huy di sản khá hợp lý, như ở châu thổ sông Hồng có nền văn hóa đa dạng với nhiều loại hình kết hợp múa rối, hát dân gian, ca trù, chầu văn…mặt khác có thể dựng nên các tour tuyến du lịch kiến trúc nhà thờ, du lịch chùa chiền, tâm linh kết hợp du lịch trải nghiệm thiên nhiên… Thấy tiềm năng, nhưng chưa làm được. Đến nay hoạt động khai thác vẫn tự phát, mạnh ai nấy làm.

Trong 8 khu DTSQ kể trên, dễ điểm mặt được hai cái tên là Cù Lao Chàm và quần đảo Cát Bà đang là điểm đến của đông đảo người dân và du khách. Trong đó, năm 2013 UNESCO đang xem xét hồ sơ đề xuất công nhận Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới.

Ông Đoàn Văn Cẩn, Ban quản lý quần đảo Cát Bà cho hay, Chương trình Kinh tế chất lượng đã được triển khai tại Cát Bà từ năm 2006 như: phát triển du lịch bền vững, có trách nhiệm, triển khai mô hình nuôi trồng thủy hải sản an toàn gắn với du lịch…Với một số thành tựu cùng những hành động thực hiện trong tương lai, Cát Bà sẽ tạo dựng được “thương hiệu”, điểm đến hấp dẫn, an toàn của một khu du lịch di sản xanh của du khách trong và ngoài nước.

Để bảo tồn di sản xanh, di sản thiên nhiên hay di sản văn hóa nói chung ở Việt Nam, có lẽ, cần sự quan tâm và cách làm cụ thể hơn.

 

Phát triển nguồn nhân lực du lịch

Ngày 21.10, Cơ quan đại diện Bộ VH-TT-DL tại TP.HCM và Trường ĐH Phan Thiết đã tổ chức hội thảo “phát triển nguồn nhân lực và phát triển du lịch Bình Thuận”. Tại hội thảo, có hơn 30 tham luận của các nhà chuyên môn, doanh nghiệp du lịch được trình bày.

 

Lễ hội du thuyền quốc tế tại Mũi Né - Ảnh: Quế Hà Phát biểu khai mạc, bà Nguyễn Hoàng Tuyết Linh, Phó giám đốc Sở VH-TT-DL Bình Thuận cho biết Bình Thuận được thiên nhiên ban tặng nhiều danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp, sở hữu bờ biển dài gần 200 cây số. Ngành du lịch Bình Thuận đang tập trung phát triển du lịch biển trong vài năm trở lại đây, đóng góp rất lớn cho ngân sách tỉnh nhà trong những năm qua. Du lịch Bình Thuận, với hình ảnh điểm đến là Mũi Né đã thực sự trở thành thương hiệu du lịch mạnh trên bản đồ du lịch Việt Nam là được thế giới biết đến. “Mặc dù có tới 15.000 người đang làm việc, nhưng đội ngũ nguồn nhân lực của du lịch Bình Thuận vẫn chưa đạt chất lượng cao. Hiện vẫn còn 15% lao động làm công tác quản lý chưa qua đào tạo. Các doanh nghiệp du lịch hiện nay vẫn phải tự đào tạo hoặc đào tạo lại nhân viên mới đáp ứng được các kỹ năng phục vụ khách quốc tế”, bà Linh phát biểu. Lao động “nhảy” !     “Trong rất nhiều băn khoăn, nổi trội lên vẫn là chất lượng nguồn nhân lực. Chẳng hạn như lao động chưa qua đào tạo chiếm tới 44,47 %. Trình độ ngoại ngữ chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển thị trường khách du lịch quốc tế”, ông Lê Văn Hùng, Quyền Trưởng Cơ quan đại diện Bộ VH-TT-DL tại TP.HCM. Chủ tịch Hiệp hội du lịch Bình Thuận Nguyễn Văn Khoa cho biết, toàn tỉnh hiện có 220 cơ sở lưu trú với khoảng 9.000 phòng lưu trú đạt tiêu chuẩn. Do vậy, hiện nay nguồn nhân lực của ngành du lịch là “cung không đủ cầu”. Mặc dù Hiệp hội du lịch Bình Thuận đã liên kết với các cơ sở đào tạo để giảng dạy nghiệp vụ cho sinh viên cho học viên thực tập ngay tại những cơ sở du lịch đạt tiêu chuẩn; nhưng nguồn nhân lực không những thiếu mà vẫn còn yếu. Đặc biệt, theo ông Khoa, tình trạng lao động “nhảy” việc đang là vấn đề nan giải cho các cơ sở du lịch hiện nay, nhất là các cơ sở du lịch được xếp sao. “Chúng tôi đã có khảo sát rồi. Hiện nay tình trạng dịch chuyển lao động du lịch trong các doanh nghiệp chiếm tới 30-40 %. Nguyên nhân chính vẫn là do thiếu nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn. Từ việc thiếu đội ngũ nhân viên, đã xảy ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh để thu hút nguồn nhân lực có tay nghề”- ông Khoa cho biết. Giải pháp chiến lược Ông Bùi Văn Giáo, người sáng lập Trường ĐH Phan Thiết cho rằng, du lịch Bình Thuận muốn phát triển bền vững thì phải tập trung ngay vào việc đào tạo con người. “Phải có một chiến lược dài hơi bằng các chính sách vĩ mô của địa phương. Nhưng trước mắt vẫn là tập trung ưu tiên cho đào tạo sinh viên ngành du lịch và ngoại ngữ”. Ông Giáo cho biết, hiện nay lượng khách Nga đến Bình Thuận chiếm đại đa số, sau đó là khách Trung Quốc; nhưng đội ngũ nhân viên biết tiếng Nga, tiếng Trung rất ít, nếu như không nói là khan hiếm. “Vậy thì làm sao có thể đáp ứng được các sản phẩm du lịch cao cấp để phục vụ khách quốc tế ?”- ông Giáo đặt câu hỏi. PGS-TS Lý Hoàng Ánh, Hiệu trưởng Trường ĐH Ngân hàng TP.HCM thì cho rằng Bình Thuận cần tăng cường xúc tiến đầu tư; liên kết với các nền du lịch phát triển trong khu vực để cùng phát triển; chú trọng gìn giữ các di sản văn hóa để làm du lịch. Hai nữa, cần đầu tư vào hạ tầng giao thông, vì du khách đến với Bình Thuận đang gặp khó khăn vì mất rất nhiều thời gian. Trong các gợi ý của mình, TS Đinh Kiệm (TP.HCM) thì lại cho rằng, không chỉ chú ý nguồn nhân lực, ngành du lịch Bình Thuận muốn phát triển hơn nữa phải khai thác được thế mạnh du lịch biển, đảo. Đây là lợi thế rõ ràng nhất mà trong những năm qua ngành du lịch Bình Thuận đã từng thành công. “Với tiềm năng rất lớn về biển đảo, ngành du lịch Bình Thuận sẽ phát triển mạnh nếu biết tạo ra nhiều sản phẩm từ du lịch sinh thái để hấp dẫn du khách”.

 

Tôn vinh di sản xanh Việt Nam

Tối 23-11, chương trình nghệ thuật "Vì màu xanh tương lai" khép lại "Tuần Văn hóa du lịch di sản xanh, nơi gặp gỡ con người và thiên nhiên" đã diễn ra tại Trung tâm Văn hóa nghệ thuật Việt Nam, số 2, Hoa Lư (Hà Nội). 

 

Thông qua các ca khúc: "Huyền thoại Hạ Long", "Phong Nha huyền ảo", "Nhớ về Cúc Phương", “Huyền thoại Hồ Núi Cốc", "Mái nhà chung màu xanh", "Hãy giữ hành tinh xanh"…, chương trình đã chuyển tải thông điệp "Bảo vệ di sản thiên nhiên là bảo vệ cuộc sống, bảo vệ nền văn hóa và môi trường sinh thái của chúng ta" tới công chúng; đồng thời quảng bá vẻ đẹp, tiềm năng du lịch sinh thái cũng như nguy cơ biến dạng, ô nhiễm của các khu dự trữ sinh quyển, vườn quốc gia, vườn di sản ở Việt Nam.

"Tuần Văn hóa du lịch di sản xanh, nơi gặp gỡ con người và thiên nhiên" đã thu hút đông đảo khán giả, du khách trong và ngoài nước góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản xanh.