Người Đà Nẵng nhìn lại…Đà Nẵng

Nhân kỷ niệm 37 năm giải phóng Đà Nẵng (29.3.1975- 29.3.2012), lật lại nhiều thư từ và tư liệu đang lưu trữ, tôi bỗng nhận ra đã có một sự đổi thay đến lạ lùng về cả con người lẫn cảnh vật ở thành phố này. Cuộc sống thay đổi đồng thời tác động đến nhận thức cũng là điều dễ hiểu. Một trong 2 tài liệu viết sau đây của 2 người gốc Đà Nẵng đang ở nước ngoài có lẽ sẽ cho ta một cái nhìn khách quan hơn trong quá trình thay đổi đó.

Nhà thơ Luân Hoán, một người con Đà Nẵng và rất nổi tiếng trước năm 1975, đang định cư ở Canada. Anh đã nhiều lần về Đà Nẵng (cả trong mơ –như cách nói của anh- lẫn về thực vì một tình yêu tha thiết thành phố quê hương) đã viết: “Đà Nẵng trong chuyến về có thực của tôi ( 2006), đã có quá nhiều đổi thay. Sự phát triển mau chóng về kiến thiết đô thị đã đem đến cho thành phố thân yêu của tôi một khuôn mặt mới. Không những củng cố vững vàng vị trí số một tại miền Trung mà còn có khả năng đe dọa đến uy tín một vài thành phố lớn khác trong cả nước”.

“ Trước thành phố chỉ có 3 quận, gọi tên bằng số thứ tự 1, 2 và 3. Ngày nay Đà Nẵng đã vươn mình ra những khu ngoại vi để lập thành 6 quận với các tên gọi: Hải Châu, Thanh Khê, Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn, Liên Chiểu, Cẩm Lệ và thêm huyện Hòa Vang, huyện đảo Hoàng Sa…Những cấp lãnh đạo hành chánh của Đà Nẵng đã thực hiện rất khả quan công việc này. Đứng đầu có thể kể sự đóng góp tích cực của ông Nguyễn Bá Thanh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Đà Nẵng”.

“Công việc phát triển trước tiên có lẽ là mở mang đường, cầu, xây dựng cao ốc, chỉnh sửa nhan sắc mặt tiền của thành phố. Tôi đã rất ngỡ ngàng khi đi trên con đường mang tên Lê Duẩn mà hỏi đứa em về cái dốc Cầu Vồng ở đâu…Dốc Cầu Vồng ngay dưới chân tôi đây. Nó đã bị san bằng. Thật đáng tiếc, rất đáng tiếc, nhưng nghĩ cho cùng cũng hợp lý trong công việc mở mang, làm rộng lớn thành phố, trong khả năng còn hạn chế của một nước chưa được giàu có những kỹ thuật tân tiến lẫn kinh phí”.

“Đà Nẵng ngày hôm nay có trên 260 con đường lớn nhỏ…Dù có mê đường đến đâu, tôi cũng khó lòng lang thang khắp cả thành phố như ngày nào…Do đa số đường phố được sửa chữa, nới rộng cùng lúc hình thành nhiều con đường mới, nhà cửa của thị dân có được nhiều mặt tiền. Nhu cầu thay đổi cho thích hợp với khuôn mặt mới, đồng thời để tạo điều kiện cải tiến cuộc sống, dân thành phố đã đua nhau sửa sang, tạo dựng lại nhà cửa thành những hàng quán, hiệu buôn. Điều này phù hợp với chính sách cởi mở về thương nghiệp của nhà nước”.



Cầu Rồng bắc qua sông Hàn đang được gấp rút hoàn thành vào dịp kỷ niệm 38 năm ngày giải phóng thành phố 29-3-2013

“Mở mang đường sá, tu bổ, xây dựng nhà cửa, công sở chưa phải là những việc cuối cùng của giới điều hành thành phố chủ trương. Dựa vào tiềm năng lao động của người dân cùng lợi thế về vị trí địa lý như: nằm ở trung độ Việt Nam, trên tuyến đường huyết mạch Bắc Nam, bao gồm đường biển, đường hỏa xa, đường bộ, đường hàng không; cửa ngõ của cả miển Trung, Tây Nguyên. Nơi mở đường giao dịch thương mại qua các nước Miến Điện, Thái Lan, Lào; nằm giữa các di sản văn hóa thế giới: Mỹ Sơn, Hội An, Huế, giới hữu chức Đà Nẵng quyết tâm đẩy mạnh thành phố mình lên hàng “đô thị loại một” của “cả nước”(mục tiêu này đã đạt được).

…Trước năm 1975, tôi có rất nhiều lần ngồi hóng gió bờ sông Hàn, không chỉ để làm thơ, mà còn để ước mơ: một thành phố sẽ mọc lên ở bờ bên kia, bên quận ba. Chiều chiều tôi sẽ rong xe qua đó bằng một cây cầu vững chắc, đẹp đẽ hơn cả cầu Tràng Tiền ở Huế. Ước mơ của tôi ngày nay một phần nào đã được nhìn thấy. Một cây cầu mới đã được bắt qua sông Hàn, khởi từ cuối đường Lê Duẩn (Thống Nhất cũ). Chiếc cầu không thuộc loại bình thường, mà là cầu quay (độc nhất ở Việt Nam) để tạo được hai dòng lưu thông tàu khi cần. Cầu được khánh thành vào ngày 29 tháng 3 năm 2000, do sự đóng góp tài chánh của toàn thị dân. Ngoài cầu quay này, trên mặt sông Hàn còn có những cây cầu đang được sử dụng: Cầu Nguyễn Văn Trổi (các tên cũ: Trịnh Minh Thế, De Lattre de Tassigny), Cầu Trần Thị Lý (vốn là cầu dành cho tàu hỏa được sửa lại, chỉ cách cầu Nguyễn Văn Trổi 10 thước), cầu Tuyên Sơn, cầu Cẩm Lệ. Ngoài ra một cây cầu mang tên Thuận Phước, bắt đầu từ cuối đường Nguyễn Tất Thành chạy đến bán đảo Sơn Trà đang trong giai đoạn thi công…”

Một người bạn của tôi đi Úc định cư hơn 30 năm trước, gần đây có dịp về lại quê nhà đã không nhận ra nơi chôn nhau cắt rốn của mình nữa. Chị than phiền thành phố không còn là của chị. Nhưng khi sang Úc, chị lại viết thư cho tôi: “ Tôi từng nói hôm về Đà Nẵng là đang cảm giác thành phố không còn là của tôi những năm còn đi học nữa. Bao nhiêu kỷ niệm dường như bị xóa hết vì tốc đô đô thị hóa đến chóng mặt. Tôi không biết Cầu Vồng ở đâu, chùa Bà Quảng ở đâu, bến phà qua Hà Thân ở đâu? Đâu rồi nhà sách Văn hóa hay tiệm cà phê Xướng ở chợ Cồn? Đâu rồi cái rạp hát Hòa Bình hay rạp xi nê Tân Thanh gần sân vận động?...Khi về Đà Nẵng, những hình ảnh thân thương đó không còn nữa và tôi cảm thấy lạc lõng, thất vọng…”. Và cuối thư, chị lại viết: “ Nhưng nghĩ cho cùng đó là những cảm xúc tức thì. Khi hồi tâm lại mới thấy, những cái mình cho là đẹp đó của ngày xưa chỉ là dành riêng cho mình, còn hàng vạn người khác thì sao? Đẹp nhưng lại nghèo! Mình có ích kỷ lắm không? Một thành phố phát triển mạnh về giao thông, hạ tầng, không gian đô thị, môi trường như vậy, tuy chưa bằng ở xứ người ta, nhưng ai cũng có nhà cửa khang trang, đường sá thoáng đãng, những cây cầu bắc qua sông Hàn giúp phía biển giàu lên, đẹp lên và du lịch phát triển…”.

Không phải bình luận gì nhiều về hai ý kiến trên đây vì đó là hai cái nhìn bình tĩnh, khách quan về một nơi họ đã gắn bó và ra đi với nhiều kỷ niệm. Những cái nhìn như vậy về Đà Nẵng tuy chưa toàn diện, nhưng rất đáng trân trọng, rất đáng cho ta hãnh diện hơn về thành phố mình đang sống nhân những ngày tháng 3 đầy ý nghĩa lịch sử này.

Người Đà Nẵng

Một trong những yếu tố làm nên bộ mặt Đà Nẵng hôm nay chính là sự đồng lòng của người dân thành phố, nói như Bí thư Thành ủy Nguyễn Bá Thanh, cái được lớn nhất của Đà Nẵng là được lòng dân.

Lòng dân làm nên phố mới, lòng dân làm nên những con đường khang trang, những cây cầu nối liền đôi bờ…. Người Đà Nẵng hôm nay đã có 37 năm sống trong hòa bình, 15 năm ở thành phố trực thuộc Trung ương, cuộc sống của người Đà Nẵng ngày càng khá hơn, và hình ảnh về một tính cách, con người Đà Nẵng chân chất, hiền hậu, hiếu khách được khắc họa rõ hơn bao giờ.

Anh bạn tôi, trong một lần bình luận cho bài viết về Đà Nẵng trên trang cá nhân của tôi, có kể một câu chuyện mà anh là người trực tiếp chứng kiến khi có mặt tại lần họp cuối cùng ở Văn phòng Thành ủy Đà Nẵng (cũ) để chuẩn bị cho ngày công bố quyết định chia tách Đà Nẵng và Quảng Nam. Ngày ấy, đồng chí Nguyễn Bá Thanh, khi đó đang là Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng (cũ) có nói rằng: “Lâu nay chúng ta như Tề Thiên múa gậy gầm giường, mai đây đã có khoảng trời cao rộng, múa không ra sao là có tội với nhân dân”. Bây giờ, ôn lại kỷ niệm đó, anh bạn tôi nhận xét rằng: Những năm qua, những Tề Thiên của Đà Nẵng đã múa được, như Tề Thiên dùng 72 phép màu biến hóa cho Thành phố có bộ mặt mới như hôm nay. Để kết luận, anh bạn tôi nhận xét: “Nhiều đoàn về Đà Nẵng học tập kinh nghiệm nhưng rồi, về không thực hành được, bởi vì không có... Dân Đà Nẵng ở đó”!



Đà Nẵng xưa

Tôi không bình luận nhiều về câu nói có hơi “lạ” này của ông bạn mình. Mỗi địa phương có một đặc thù riêng về vùng miền, con người, rồi còn là chủ trương, chính sách có phù hợp với đặc điểm, bối cảnh của địa phương hay không. Đó là chưa nói đến cái tâm, cái tầm của người đứng đầu v.v và v.v...Nhưng dù sao thì cũng phải khẳng định một điều là, Đà Nẵng có được như hôm nay là kết quả tổng hòa của sự đồng thuận từ người lãnh đạo cao nhất đến người dân bình thường nhất. Tất cả đã cùng đồng lòng thuận chí để xây dựng một Đà Nẵng lớn mạnh, tươi đẹp như hôm nay, trong đó yếu tố con người giữ một vị trí vô cùng quan trọng.

Trước hết nói về yếu tố con người trong lĩnh vực giải tỏa - đền bù tái định cư, vấn đề mà rất nhiều địa phương bạn đến tìm hiểu học tập. Trong 15 năm qua, thành phố đã thực hiện di dời và bố trí tái định cư cho hơn 95 ngàn hộ dân. Công tác giải tỏa đền bù, giải phóng mặt bằng đạt kết quả tốt là nhờ sự đồng thuận cao trong nhân dân. Số đơn thư khiếu nại, khiếu kiện liên quan đến vấn đề đất đai, đặc biệt những trường hợp khiếu kiện kéo dài, chiếm một tỷ lệ không đáng kể so với một số lượng lớn hộ dân phải di dời, giải tỏa như vậy. Bên cạnh đó, “ý Đảng lòng dân” ở Đà Nẵng còn được thể hiện khá sinh động qua việc thực hiện hiệu quả chủ trương “Nhà nước và nhân dân cùng làm” của thành phố. Các con đường nội thành khi mở rộng, nâng cấp, người dân đã tự nguyện hiến đất với trị giá hàng trăm tỷ đồng. Đây là thành công lớn của thành phố trong vận động sự đóng góp của nhân dân cho công cuộc xây dựng và phát triển thành phố quê hương.

Nói đến Đà Nẵng không thể không nói đến các chương trình lớn mang đậm tính nhân văn như chương trình “Thành phố 5 không”, “Thành phố 3 có”. Những kết qủa có được đến hôm này có công sức đóng góp rất lớn của các tầng lớp nhân dân Đà Nẵng. Đơn cử về mảng nếp sống văn hóa văn minh đô thị, người Đà Nẵng đã để lại những ân tượng tốt đẹp cho bạn bè gần xa mỗi khi đến đây. Đó là sự thân thiện, hiếu khách, sẵn sàng hợp tác của mọi người từ em bé đến cụ già, từ anh xe thồ đến chiến sỹ công an với những du khách gần xa. Một người bạn của tôi, từ một tỉnh phía Bắc, lần đầu tiên đến Đà Nẵng, đã thốt lên rằng: “Người Đà Nẵng sao mà thân thiện, dễ thương thế!”. Anh nói, chỉ đơn giản việc hỏi đường thôi mà bất kỳ ai cũng hướng dẫn rất tận tình, cặn kẽ, điều mà những thành phố lớn khác không phải lúc nào cũng thuận lợi. Một chị bạn nữa của tôi cũng kể lại rằng, khi mới đến Đà Nẵng, vì chưa thuộc đường, thỉnh thoảng phải dừng lại hỏi, khi chị hỏi chị bán bánh mỳ thì cả những người đang uống nước mía gần đó cũng bước ra chỉ dẫn rất tận tình, có người còn lấy xe dẫn mình đi qua khỏi đoạn khó diễn tả nữa. Điều này làm chị bạn tôi rất xúc động. Từ những cách hành xử rất đời thường nhưng đậm nét nhân văn đó, đã làm toát lên một Đà Nẵng rất đáng mến, thân thiện, chân thành, được bắt đầu từ những con người Đà thành bình dị như vậy.



Đà Nẵng hôm nay

Đà Nẵng xanh, sạch đẹp hôm nay cũng một phần không nhỏ là do ý thức của người Đà Nẵng. Những con phố, tuyến đường khang trang, sạch đẹp, ngoài nỗ lực của những anh chị công nhân Công ty Môi trường đô thị còn là sự đóng góp của mỗi người dân trong việc hàng ngày quét dọn, khoảng hè phố và cả đoạn đường trước nhà mình...

Các nhà văn hóa đã đúc kết một cách rất cụ thể về người Đà Nẵng là: Đà Nẵng nằm trong vùng đất được tôn vinh là "Ngũ phụng Tề phi", gắn liền với truyền thống hiếu học và say mê sáng tạo. Người Đà Nẵng có bản tính chất phác, ngay thẳng, sống đơn giản, thân thiện, yêu sự chân thật và kiên quyết trong hành động chống lại những điều ác, điều xấu. Trải qua diễn trình lịch sử, Đà Nẵng là nơi quần cư của cư dân nhiều địa phương khác đến; là nơi giao lưu và hội tụ những nét văn hóa của nhiều vùng miền trong cả nước. Dẫu chưa hình thành nét đặc trưng rõ rệt như một số nơi nhưng người Đà Nẵng vẫn có tính cách riêng và ngày càng được hun đúc cùng tiến trình phát triển đô thị.

Vì yêu, vì tâm huyết, trách nhiệm với quê hương mà người Đà Nẵng từ lãnh đạo đến người dân bình thường luôn đằm mình suy nghĩ những bước đi, cách làm thích hợp nhất để xây dựng thành phố quê hương lớn lên từng ngày. Vất vả, gian nan còn nhiều, nhưng lạc quan và niềm tin thì không bao giờ cạn. Đó cũng là bản chất của người Đà Nẵng. Chúng ta có quyền tự hào vì mình là “Người Đà Nẵng”, về những thay đổi của thành phố mà mình đang gắn bó.