Thách thức phát triển du lịch làng nghề ở Hà Nội

 Hà Nội có số làng nghề nhiều và phong phú nhất cả nước, đồng thời cũng giàu tiềm năng phát triển lĩnh vực du lịch làng nghề. Tuy nhiên, do thiếu định hướng phát triển và quy hoạch cơ bản nên du lịch làng nghề vẫn ở dạng tiềm năng.

Gắn kết du lịch với phát triển làng nghề

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Du lịch, cho rằng hiện nay các làng nghề vẫn chủ yếu hoạt động manh mún, nhỏ lẻ, tự phát triển, tự sản xuất và tìm đầu ra. Cơ sở hạ tầng vật chất phục vụ du lịch còn bất cập, sản phẩm làng nghề phục vụ du khách chưa đặc sắc, ít độ tinh xảo, thiếu tính hấp dẫn và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Người dân làng nghề còn thiếu kiến thức chung về nghiệp vụ du lịch và khả năng giao tiếp với du khách.

 

Biểu diễn làm Tranh dân gian Đông Hồ. Ảnh: VGP/Huy Anh

Sẵn có tiềm năng

Ông Nguyễn Văn Thủy, Chủ tịch UBND phường Vạn Phúc, Hà Đông, cho biết làng nghề dệt lụa Vạn Phúc luôn có sức thu hút lớn đối với du khách với mô hình tham quan nơi sản xuất, mua sắm các sản phẩm của làng lụa, cùng tham gia làm sản phẩm.

Về vị trí địa lý, làng lụa Vạn Phúc cách trung tâm Hà Nội hơn 10 km, trên trục đường giao thông cả đường bộ và đường sông, nằm trên đường đi một số địa điểm du lịch nổi tiếng khác của Hà Nội như Chùa Thầy, Chùa Hương, Làng cổ Đường Lâm... nên có thuận lợi cho khách du lịch đi tham quan dài ngày hoặc ngắn ngày.

Còn tại làng gốm Bát Tràng, ông Đào Xuân Hùng, Chủ tịch UBND xã Bát Tràng, cho biết chợ gốm Bát Tràng được thành lập từ năm 2004 với 120 ki ốt bán hàng, Thành phố cũng đã mở tuyến xe buýt Long Biên-Bát Tràng và tuyến du lịch sông Hồng từ Bến Chương Dương đến Bát Tràng, tạo thuận lợi cho khách du lịch đến tham quan, mua sắm tại đây.

Hằng năm, Bát Tràng đón khoảng 10.000 lượt khách quốc tế và trên 50.000 khách trong nước. Điều này giúp cho các cơ sở sản xuất, giới thiệu và bán sản phẩm của làng nghề từ gốm sứ xây dựng, gốm sứ dân dụng, gốm sứ mỹ nghệ xuất khẩu… góp phần quảng bá sản phẩm, quảng bá làng nghề. Hiện tỷ trọng thương mại dịch vụ của Bát Tràng là 47%, doanh thu hằng năm đạt trên 200 tỷ đồng.

Tuy nhiên, để phát triển du lịch kết hợp với làng nghề đúng hướng và hiệu quả, bà Đào Thu Vịnh, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội, cho rằng cần lựa chọn một số làng nghề truyền thống có tiềm năng, lợi thế về sản phẩm, cảnh quan, môi trường, có khả năng kết nối để có thể tổ chức đầu tư phát triển, khai thác, quảng bá trở thành điểm đến hấp dẫn của các tour du lịch.

Hiện Sở Công Thương đang lựa chọn một số làng nghề làm điểm dự án phát triển làng nghề kết hợp du lịch, lập báo cáo chuẩn bị đầu tư và triển khai thực hiện đầu tư xây dựng.

 

 

Sản phẩm mỹ nghệ làng nghề truyền thống Hà Nội. Ảnh: VGP/Huy Anh

Khó khăn vì đô thị hóa

Khó khăn lớn nhất hiện nay của một số làng nghề nổi tiếng có nguyên nhân từ đô thị hóa.

Ở Vạn Phúc, do diện tích trồng dâu ngày càng bị thu hẹp từ quá trình đô thị hóa nên thiếu nguyên liệu, chất lượng trứng tằm thấp cũng là một vấn đề khiến nguyên liệu dệt lụa suy giảm. Trong khi đó, điều kiện đầu tiên để giữ gìn việc phát triển làng nghề là phải tạo được nguyên liệu ổn định, không phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Làng lụa hiện đang thiếu người phát triển sản phẩm, đặc biệt là người giỏi, có tâm huyết với làng nghề. Khi còn hoạt động mạnh và sôi nổi nhất, làng có hơn 1.000 máy dệt, cả ngày lẫn đêm đều không dứt tiếng dệt lụa. Hiện tại, số máy dệt chỉ còn 250 máy hoạt động, trong đó 1/3 là máy dệt lụa thường, số hộ tham gia dệt còn không đến 400 hộ.

Tình trạng đô thị hóa ở làng lụa Vạn Phúc diễn ra nhanh, hiện làng đã có những khu đô thị với những khu phố bán hàng sầm uất, nhà cửa mọc lên san sát, các tiểu thương buôn bán tập trung ở con đường vào làng.

Giải pháp để phát triển du lịch làng nghề Vạn Phúc trước tiên cần tạo nguyên liệu để phát triển lụa, tạo được vùng trồng dâu nuôi tằm, hỗ trợ người dân trong việc phát triển cây giống, kỹ thuật trồng dâu và nuôi tằm, phát triển các nhà máy chế biến xử lý nguyên liệu để vừa tăng năng suất kén, vừa tăng chất lượng kén tơ tằm.

Bên cạnh đó, đào tạo lớp thợ kế cận có tay nghề để gìn giữ và phát triển làng nghề truyền thống, mở các lớp học sản xuất lụa. Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu giúp lụa Vạn Phúc có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

Còn tại làng gốm Bát Tràng, địa phương đang liên kết với các đơn vị du lịch để triển khai nghiên cứu, xây dựng các tour đưa khách đến tham quan, giới thiệu về lịch sử văn hóa, làng nghề truyền thống, tham quan mua hàng gốm sứ tại địa phương; đề nghị Thành phố hỗ trợ làng nghề trong việc đầu tư dự án xây dựng Cảng du lịch Bát Tràng giai đoạn II, Khu thương mại giới thiệu làng nghề truyền thống…

Theo TS. Nguyễn Văn Lưu, Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo (Bộ VHTTDL), Hà Nội nên tiến hành 4 nhiệm vụ trong phát triển du lịch làng nghề như đánh giá lại nguồn nhân lực để có kế hoạch đào tạo phù hợp; tạo môi trường thuận lợi cho đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch làng nghề; thực hiện chuẩn hóa nhân lực du lịch làng nghề ở các lĩnh vực, ngành nghề theo nhu cầu thực tế ở địa phương; đẩy mạnh xã hội hóa công tác phát triển nhân lực du lịch làng nghề.

Quy hoạch phát triển du lịch Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 đã xác định quan điểm phát triển du lịch trên địa bàn Thủ đô là chất lượng cao, chuyên nghiệp, hiện đại, ưu tiên phát triển tối đa giá trị tiềm năng và lợi thế tài nguyên du lịch văn hóa, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, phát triển du lịch với làng nghề truyền thống… Đến năm 2020 phấn đấu đón 21 triệu lượt khách du lịch và đến năm 2030 phấn đấu đón hơn 31 triệu lượt khách.

Từ những mục tiêu đã đặt ra, Hà Nội cần tiếp tục khai thác có hiệu quả các tiềm năng và lợi thế sẵn có từ những tài nguyên du lịch đến từ các làng nghề, phố nghề truyền thống trên địa bàn để thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.

 

 

Tại Hà Nội, tính đến tháng 6/2013, giá trị sản xuất của làng nghề đạt 10.582 tỷ đồng (tăng 5,5% so với cùng kỳ năm ngoái). Một số làng nghề có giá trị sản xuất cao như làng nghề Sơn Mài Hạ Thái (Thường Tín); lụa Vạn Phúc (Hà Đông); gốm Bát Tràng, Giang Cao (Gia Lâm); mộc Chàng Sơn (Thạch Thất)… Làng nghề Hà Nội hiện thu hút 739.630 người tham gia sản xuất với 175.889 hộ gia đình, 2.063 công ty cổ phần, 4.562 công ty TNHH, 1.466 Doanh nghiệp tư nhân, 164 Hợp tác xã và 50 Hội, hiệp hội. Thu nhập bình quân người lao động làng nghề đạt khoảng 25 triệu đồng/người/năm, một số huyện như Gia Lâm, Đông Anh, Hà Đông thu nhập đạt từ 30-33 triệu đồng/người/năm.

 

Ăn mít trộn và ốc hút để nhớ Đà Nẵng

Du khách đến Đà Nẵng bất cứ mùa nào trong năm, mỗi chiều sau khi tắm biển xong, rủ bạn bè thưởng thức một đĩa mít trộn hay ốc hút thì còn gì bằng. Đã nghe “danh tiếng” mấy món ăn này, nên khi được mời, tôi khó có thể từ chối. Thật vậy, mấy món “ăn chơi” dân dã này không biết từ bao giờ đã trở nên vô cùng quen thuộc với người dân Đà Nẵng, và bây giờ đang được biết đến như một nét ẩm thực vô cùng độc đáo ở đây. Ngồi bên bạn bè, trò chuyện rôm rả, thưởng thức mấy món ăn quê, mới nhận ra đôi khi hạnh phúc thật giản đơn.

Cây mít ở Đà Nẵng mọc ở nhiều nơi, trái có vị rất đậm và thơm, món mít trộn cũng vì thế mà càng thêm đậm đà.

Người Đà Nẵng cũng như người dân sống trên dải đất miền Trung vốn mộc mạc, chất phác, vì thế các món ăn cũng đơn giản, không cầu kỳ trong chế biến. Tuy vậy, vị tinh tế và đậm đà thì không chê vào đâu được. Món mít trộn là như vậy.

Với món mít trộn, nguyên liệu cơ bản là giống nhau, cũng từ trái mít non luộc chín vừa tới rồi xắt sợi hoặc xé tơi để trộn gỏi, nhưng các hàng quán “nhà giàu” thì trộn với thịt ba rọi hoặc tôm thẻ, nhìn món ăn sang trọng hơn. Nhưng có lẽ đúng món mít trộn chân chất xứ này thì phải là trộn với da heo xắt sợi, thêm đậu phộng giã dập, hành phi, nước mắm chua ngọt với ít rau răm và húng lủi. Tất cả trộn đều với nhau, tạo nên mùi thơm quyến rũ, màu sắc cũng thật bắt mắt.

Ăn mít trộn thì không thể thiếu bánh tráng mè nướng giòn rụm. Bẻ một miếng bánh tráng, xúc một miếng mít trộn, cái giòn rụm của bánh tráng, vị bùi và ngọt của mít non, chút giòn sựt sựt của da heo, thêm vị thơm của đậu phộng, hành phi và chút cay cay của ớt, rau thơm... tất cả tạo nên một vị ngon không cưỡng được.



Mít trộn với tương ớt và bánh tráng

Đà Nẵng cũng là xứ nổi tiếng với món ốc xào xả ớt, mà người dân địa phương gọi dân dã là ốc út. Ốc miền Trung con nào con nấy nhỏ mà chắc thịt. Ốc gạo, ốc bươu, ốc đắng... nhiều vô số kể ở khắp nơi. Đem về ngâm thật sạch, rửa sạch rồi đợi ráo nước, đem xào với sả ớt, gia vị, công thức không có gì đặc biệt mà vị thì đậm đà khó quên. Có lẽ là do sự đậm đà vốn có trong cách thức chế biến món ăn của người Đà Nẵng đã tạo nên sự hấp dẫn cho món ăn này.

Món ốc hút đã trở thành quen thuộc với mọi người, nhất là các bạn trẻ và du khách phương xa tới Đà Nẵng. Rảnh rỗi, bạn bè rủ nhau đi "hút ốc", ngồi bên quán vỉa hè hút ốc bằng tay, miệng và tay dính màu ớt đỏ cay xè, ăn xong lâu rồi vẫn hít hà vị cay. Vậy mà vẫn thích. Sự đậm đà của sả, ớt và gia vị thấm vào từng con ốc tạo nên cái “sự ghiền” cho người ăn.

Đà Nẵng là một thành phố lớn ở miền Trung. Bên cạnh sự giàu có của hải sản và sự phong phú trong ẩm thực nơi đây, sự hấp dẫn của Đà Nẵng đôi khi đến từ những nét rất nhỏ, rất riêng và rất đặc biệt. Những món ăn chơi dân dã này chính là một trong những nét riêng đặc biệt đó. Bởi tôi đã vài lần nghe bạn bè rủ rê: Ghé Đà Nẵng chơi không? Tắm biển thỏa thích rồi làm đĩa mít trộn hay đĩa ốc hút cay xè cho đỡ nhớ.

Đà Nẵng - Chợ Cồn của tôi

Nói đến các chợ ở Đà Nẵng phải kể đến chợ Cồn - một trong những cái chợ thuộc loại sầm uất nhất và lâu đời nhất ở Đà Nẵng. Theo nhiều tài liệu ghi chép lại thì chợ Cồn ra đời từ những năm 40 của thế kỷ 20, nằm trên một cồn đất cao giữa lòng thành phố nên người dân quen miệng gọi thành tên - Chợ Cồn.

Với vị trí ngay tại khu Trung tâm thành phố Đà Nẵng, giao thông đi lại thuận lợi, nên ngay từ ngày mới ra đời, chợ đã tập trung được số lượng lớn người tham gia buôn bán, ngoài người dân địa phương còn có những người từ các vùng quê của Quảng Nam như Đại Lộc, Quế Sơn, Thăng Bình chở nông sản thực phẩm của địa phương về cung cấp cho người dân thành phố, chủ yếu là rau xanh và các loại gia cầm. Không những thế. đây còn là nơi dừng chân của biết bao du khách gần xa với câu truyền miệng: đến Huế thì ghé Đông Ba, ra Quảng Trị ghé chợ Đông Hà, vô Đà Nẵng phải đến chợ Cồn.



Cổng chợ Cồn ngày xưa.

Chợ Cồn ngày nay được khởi công xây dựng lại vào tháng 12/1984 trên diện tích khoảng 14.000m2, bao gồm một dãy nhà 3 tầng, hai dãy nhà 2 tầng chủ yếu buôn bán vải vóc, quần áo, giày dép, hàng điện tử… và khu nhà cấp 4 dành riêng cho thực phẩm khô, rau quả và thực phẩm tươi sống. Công trình khánh thành vào dịp kỷ niệm 10 năm ngày giải phóng thành phố Đà Nẵng cùng với Nhà hát Trưng Vương.

Đã là người Đà Nẵng, ai cũng có vài ba cái kỷ niệm gắn với Nhà hát Trưng Vương và với chợ Cồn. Nhớ lại những năm 90, Đà Nẵng vốn chỉ có vài con đường, từng vòng xe đạp lang thang thoáng chốc đã hết thành phố, từng ngõ ngách thành phố được những đứa học trò hay la cà thuộc làu trong lòng bàn tay. Thế hệ chúng tôi, chợ Cồn đem lại một điều gì đó rất đặc biệt, khó có thể tả, dù thời gian có trôi đi, cảnh vật cũng nhiều đổi thay nhưng ký ức về chợ Cồn ngày xưa vẫn tươi mới như vừa hôm qua.

Điều làm nên ký ức sâu đậm trong chúng tôi về chợ Cồn đó là những món ăn và là không gian sôi động của chợ về đêm (dù so với bây giờ sự sôi động ấy không thể bằng) 

Lũ học trò chúng tôi ngày ấy thường tổ chức thi đạp xe lên đỉnh cầu Vồng (bây giờ là đường Lê Duẩn) với phần thưởng dành cho người chiến thắng là được chiêu đãi ăn bất kỳ món ăn nào ở chợ Cồn. Sau khi ăn xong, bước chân ra khỏi chợ, ai cũng phải ngước nhìn đồng hồ trên nóc chợ xem mấy giờ rồi còn kịp về nhà kẻo bị la mắng.

Món ăn nổi tiếng của chợ Cồn hồi ấy là xôi gà. Lúc nhỏ, tuần nào tôi cũng mong được xuống chợ thăm mấy bà dì bán vải và chờ... được chiêu đãi món xôi gà. Thuở đó, thi thoảng được ăn miếng thịt cốt- lết kho mặn mặn với cơm đã là quá hạnh phúc rồi huống chi là xôi gà. Chiều chiều, các chị bán xôi đi rao vòng quanh chợ với khách hàng chủ yếu là những người buôn bán trong chợ. Món ăn là gà ta xé đều trộn với rau răm, hành tây cùng với muối tiêu và xôi trắng, thêm một chút dầu phi hành tỏi tưới đều lên dĩa xôi, đến bây giờ tôi vẫn không quên vị đậm đà và mùi thơm quyến rũ hòa quyện với nhau .



Khi thành phố vừa lên đèn, chị lao công vừa xong phần công việc của mình, những người buôn bán ở trong chợ dọn xong kiốt, khu chợ chính bắt đầu đóng cửa thì khu vực xung quanh chợ bắt đầu một nhịp sống sôi động về đêm.

Nơi ngã tư, được người dân đặt tên ngã tư Quốc Tế, tập trung nhiều thành phần, đủ lứa tuổi, ngành nghề tụ tập về. Các quán bánh bèo, bánh ướt, bánh canh lại được bày bán ở cổng chợ, tiếp nối sứ mệnh giới thiệu các món ngon của chợ Cồn. Một tô bánh canh thịt, chả nóng hổi rắc thêm chút ớt bột, vừa ăn vừa quệt từng giọt mồ hôi lăn tròn trên đôi má ửng hồng. Quán bán bánh tiêu trước bãi giữ xe với chảo dầu sôi sùng sục, một cục bột bỏ vào, xèo một cái thành cái bánh tiêu phồng nóng hổi, vừa thổi vừa nhâm nhi với ly cà phê hay sữa đậu nành. Phía bên góc ngã tư đường Ông Ích Khiêm là tiệm bánh mỳ thịt nướng thơm lừng, quanh chợ là các hàng quán caphê, chiếu phim kiếm hiệp, tình cảm Hồng Kông… Các hàng quán được mở cửa đến gần sáng với khách là người dân xung quanh, học sinh, sinh viên, cánh lái xe đường dài, những lái buôn đi chợ sớm…..

Cái ngã tư này dường như được chia làm hai thái cực trái ngược nhau, một bên đối diện với chợ là không gian sôi động, ồn ào, nhưng đi vừa hết cái ngã tư quốc tế là bến xe lam chìm lắng trong bóng đêm, những hàng bún chả cá, hột vịt lộn heo hút ngọn đèn dầu, tiệm bánh mỳ ông Tý dập dìu người mua như một đốm sáng giữa không gian yên ắng. 

Từ nửa đêm, những chiếc xe tải chở trái cây từ mọi miền về góc cây xăng, bốc từng giỏ cần xé trái cây để xuống chợ rồi từ đó lan tỏa đi các chợ nhỏ khác trong thành phố. Chợ có cái bến xe lam chở các cô, dì tảo tần đi chợ sớm hôm từ tận Nam Ô, Kim Liên. Bây chừ, cây xăng, bến xe lam, chợ trái cây cũng đã chuyển đi rồi, bãi giữ xe và quán bánh tiêu rồi cũng mất đi giống như các bộ phim Hồng Kông chiếu bằng video ngày ấy. Âu đó cũng là lẽ thường tình của sự phát triển. 



Chợ Cồn hôm nay dù không còn ồn ã, đông đúc như xưa, nhưng với nhiều người dân Đà Nẵng vẫn giữ thói quen đi chợ để được nhớ và được giữ cái không khí dân dã như níu giữ những giá trị văn hóa tinh thần của thành phố. Dù có nhiều đổi thay, nhưng món ngon, và không gian náo nhiệt đầy yên bình của chợ Cồn về đêm của ngày hôm qua, hôm nay và ngày sau trong chúng tôi vẫn là những ấn tượng khó phai mờ.

Bún chả cá Đà Nẵng

Khác với bún chả cá Nha Trang hay Bình Định, bún chả cá Đà Nẵng có vị ngọt, thơm và chua chịu của nước dùng bởi các thành phần rau củ như bí đỏ, bắp cải, dứa và cà chua, khiến ta phải xuýt xoa mỗi lần được thưởng thức.

Chả cá được làm bằng cá mối, cá ngừ, cá nhồng, cá thu tươi rói từ vùng biển Đà Nẵng. Để có chả ngon, ta phải biết cách chọn cá thật tươi, sau đó lọc lấy thịt cá, trộn cùng với gia vị như tỏi, ớt, tiêu, đường, bột ngọt, muối và một chút da heo. Ta cho chúng vào cối quếch nhuyễn cho đến khi thịt cá dẻo và tỏa mùi thơm. Sau đó tạc chả thành từng miếng lớn. Chả có thể được đem vào khuôn để hấp cách thủy, gọi là chả hấp hoặc được chiên vàng hai mặt, được gọi là chả chiên.

Để nấu nước bún, ta dùng xương cá hầm cho ngọt nước. Khi đun bạn nhớ hớt bọt cho nước dùng được trong. Sau đó, cho thêm các loại củ quả như: bí đỏ, bắp cải, thơm, cà, măng nấu nhừ lên, cho thêm một ít màu dầu. Hầm đến khi bí đỏ mềm bạn thêm cà chua đã xào, đun sôi lại một lần nữa. Khi nồi nước bún đang sôi sùng sục, thì cho nước ruốc vào, nước sẽ vô cùng ngọt mà không có vị tanh. Khi tất cả các loại củ quả vừa chín tới, thì nêm nếm gia vị sao cho đậm đà.



Tô bún chả cá được bày trí xung quanh các gia vị đi kèm.

Bạn múc bún ra bát, rắc hành lá lên bề mặt, xếp vài lát chả cá rồi múc nước dùng vào bát, thêm ít cà chua, bí đỏ, và bắp cải. Khi ăn dọn kèm với rau sống nhiều giá, rau húng, rau ngổ. Phải thêm một chút tỏi, hành ớt ngâm dấm và mắm ruốc vào thì tô bún mới có hương vị ngon trọn vẹn.
Trong ẩm thực Đà Nẵng bún chả cá được gọi là ngon là khi ăn không có mùi tanh của cá, chỉ nghe hương thơm ngào ngạt của tô bún kết hợp với vị ngọt thanh của rau củ quả và vị đậm đà của nước dùng... Vị chua chua ngọt ngọt của hành hương cộng với vị cay xé của ớt tỏi sẽ cho bạn những trải nghiệm thú vị khó tả và không thể nào quên đối với món bún chả cá Đà Nẵng.



Bát bún chả cá thơm ngon hấp dẫn níu chân khách du lịch đến Đà Nẵng.

Bún chả cá được bày bán trên khắp các nẻo đường Đà Nẵng, từ những quán sang trọng cho đến bình dân.

Du lịch có trách nhiệm tại Việt Nam

“Du lịch có trách nhiệm” là một khái niệm không còn xa lạ và quá “vĩ mô”, nhất là khi ngành du lịch đang đứng trước nguy cơ có thể nhìn thấy được như môi trường bị tàn phá, các di tích bị xâm hại… Nguyên nhân chủ yếu là do sự phát triển dịch vụ du lịch một cách tự do, ồ ạt, thiếu định hướng… với sự chủ quan của những người làm du lịch và sự thiếu ý thức từ một bộ phận du khách. 

“Du lịch trải nghiệm” giúp du khách ý thức trách nhiệm với môi trường 

 

Du khách thiếu ý thức

Du khách nướng ngô thiêu rụi nhà Lang 100 tuổi - chẳng phải đến vụ hỏa hoạn gây bàng hoàng dư luận xảy ra tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường (Hòa Bình) cách đây ít lâu, vấn đề ý thức, cách ứng xử và công tác bảo vệ, giữ gìn di sản mới được “thổi bùng” lên. Trước đó, năm 2010, Kon Klor – ngôi nhà rông lớn nhất Tây Nguyên (thôn Kon Klor, P.Thắng Lợi, TP Kon Tum, tỉnh Kon Tum) bị thiêu rụi hoàn toàn, toàn bộ kết cấu cùng nhiều vật dụng truyền thống của bà con đều bị cháy, thiệt hại gần 1 tỷ đồng. Nguyên nhân được xác định là do một nhóm học sinh trèo vào nhà rông để tổ chức liên hoan và khi ngọn lửa bốc lên đã trở tay không kịp.

Không kể đến những vụ việc chấn động như trên, những hành động, thói quen của một bộ phận du khách thiếu ý thức đang làm xấu đi bộ mặt di tích, di sản cũng như tác động không nhỏ tới cảnh quan môi trường. Từ vứt rác bừa bãi trên vịnh Hạ Long, bẻ thạch nhũ trong các hang động Phong Nha, thi nhau chụp ảnh, giẫm đạp nát bươm những cánh đồng, ruộng hoa, cho đến thản nhiên leo trèo, “đánh đu” trên các tượng đá…  Ngay giữa lòng Hà Nội – trung tâm văn hóa của cả nước cũng xảy ra những chuyện vô cùng thiếu văn hóa. Cứ thử đi bộ quanh hồ Gươm là biết, tháp Bút, tháp Hòa Phong uy nghiêm, sừng sững hiện nay lại là nơi “lưu dấu kỷ niệm” của đám nam thanh nữ tú với vô số những dấu tích viết, vẽ nhằng nhịt. Và tại nơi Thánh đường đạo học như Văn Miếu – Quốc Tử Giám, dù đã tìm mọi biện pháp, như lập hàng rào phân cách đến cử người trông nom, nhắc nhở thì du khách vẫn nhảy vào… sờ bằng được, thậm chí ngồi lên bia tiến sỹ. 

 

Những hành động như thế này đang làm xấu đi hình ảnh di tích

Trách nhiệm từ nhiều phía

Trong khi đằng sau dấu chân du khách là vô số những câu chuyện đáng buồn, thì đây cũng chính là hồi chuông thức tỉnh cho những người làm du lịch ý thức hơn về trách nhiệm của mình trong việc phát triển các dịch vụ du lịch. Cách đây không lâu, đã có cảnh báo về nguy cơ vịnh Nha Trang – một trong những vịnh đẹp nhất Việt Nam bị ô nhiễm nặng nề. Mà nguyên nhân rõ ràng nhất chính là từ các tàu chở khách du lịch – đang từng ngày xảy ra một lượng chất thải lớn mà không qua một hệ thống xử lý an toàn. Hoạt động khai thác du lịch một cách quá mức cũng đang đặt cho không chỉ Nha Trang, mà nhiều vùng bờ biển nước ta vô số hậu quả như ô nhiễm nguồn nước, cạn kiệt tài nguyên thủy hải sản… ảnh hưởng đến cảnh quan và cuộc sống những người dân nơi đây. Chúng ta đã có những bài học đắt giá từ việc phá rừng để xây resort, lấn đất để làm khu du lịch cho đến nhồi nhét khách vào di tích, danh thắng và để lại sau đó là một đống rác thải, phế tích. 

Hướng tới Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23-11, phát triển du lịch có trách nhiệm một lần nữa được nhắc lại, với việc đưa ra những biện pháp thiết thực hơn nữa góp phần bảo vệ di sản, trong đó, cần có sự vào cuộc nghiêm túc hơn từ phía những người làm du lịch và chính những du khách. Tại “Tuần văn hóa du lịch di sản xanh, nơi gặp gỡ con người và thiên nhiên” đang diễn ra tại Hà Nội, đã có những dấu hiệu lạc quan cho thấy những doanh nghiệp lữ hành, những công ty du lịch đang có những động thái cụ thể để xây dựng, phát triển thương hiệu theo hướng bền vững và có trách nhiệm. Trong đó, việc đẩy mạnh chương trình “du lịch trải nghiệm”  với tiêu chí hấp dẫn, thân thiện, an toàn đã tạo điều kiện cho du khách tham gia một cách tích cực vào việc bảo vệ cảnh quan, môi trường du lịch tại các điểm đến. Bằng nhiều tour du lịch với tên gọi như “Một ngày làm ngư dân”, “Trải nghiệm mùa nước nổi”… du khách có cơ hội được sinh hoạt, sống và lao động cùng người dân bản địa, được hiểu thêm về những giá trị di sản, giá trị mà thiên nhiên mang lại. 

Khi dự án “Chương trình phát triển năng lực du lịch có trách nhiệm với môi trường và xã hội” (ESRT) mà Liên minh châu Âu thực hiện tại Việt Nam đã đi được nửa chặng đường, thì phát triển du lịch với trọng tâm là quản lý điểm đến cần đặc biệt được coi trọng, trong đó, các điểm đến phải đặt dưới sự quản lý của một tổ chức quản lý điểm đến thực sự chuyên nghiệp, với sự liên kết chặt chẽ giữa khu vực nhà nước và tư nhân. Những chương trình du lịch được đưa ra phục vụ du khách phải được đảm bảo là những sản phẩm có “trách nhiệm”, chứ không phải là khơi mào cho một xu hướng gọi là “du lịch đại trà” đang tồn tại hiện nay. 

Đà Nẵng - Bay ra biển lớn

Tháng Ba, Đà Nẵng lấp lánh nắng sông Hàn chảy về nguồn cội. Trên nhiều đường phố mới, trong mỗi ngôi nhà, không khí háo hức của đất trời, lòng người đang reo vui theo từng bước chân để cùng điểm lại những thành tựu mà thành phố này đã gặt hái được qua nhiều năm nỗ lực, phấn đấu, dựng xây. Đà Nẵng hôm nay đã thực sự có một bộ mặt mới, với hàng ngàn cái “được”, mà cái được lớn nhất là được lòng dân. Chính từ được lớn nhất này đã mang lại cho Đà Nẵng một hình vóc đáng nể. Bây giờ Đà Nẵng được ví là Thành phố của những cây cầu, mà cầu Rồng là điểm tựa sẽ giúp Đà Nẵng vượt vũ môn, bay ra biển lớn.



Cầu Rồng lấp lánh dưới ánh mặt trời.

Có ai đó nói rằng “Đà Nẵng chưa giàu mà sang”, câu nói như sự kết tinh lại từ cái khí chất của người Quảng với sự bộc trực, thẳng thắn khó lẫn. Người dân Đà Nẵng đã biết dang rộng vòng tay, mở lòng mình để sống và đặt mục tiêu hàng đầu cùng xây dựng quê hương giàu đẹp. Nếu lấy Đà Nẵng để so sánh với các thành phố lớn của cả nước như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh…, rất dễ nhận ra cái khác biệt riêng Đà Nẵng. Mảnh đất giàu truyền thống cách mạng ngày nào nay đã và đang ngày một đổi thay. Nhà thơ Lưu Trùng Dương, một người con ưu tú của Đà Nẵng, trong bài thơ “Bài ca người Đà Nẵng” viết năm 1975, ông đã có những câu thơ thể hiện được cái cốt cách, cái vóc dáng Đà Nẵng hôm nay: “Xuân này ta về Đà Nẵng - Nghe từng con sóng reo vui - Ta sẽ giữ gìn Đà Nẵng - Hơn gìn giữ chính đời ta - Ta sẽ dựng xây Đà Nẵng - Một thành phố biển nguy nga!”. Bây giờ đã gần 40 năm, mới thấy “dự báo” của nhà thơ Lưu Trùng Dương về Đà Nẵng khá chính xác. Đà Nẵng có nhiều điều để người ta suy tư, phố Đà Nẵng nhìn như “như quen như lạ”, tức là có sự lột xác rõ rệt. Không chỉ du khách khi đến đây mà nhiều người con Đà Nẵng khi đi xa trở về đều không khỏi ngạc nhiên và tự hỏi vì sao Đà Nẵng có nhiều đổi thay đến thế. Và điều mà Đà Nẵng đúc kết được đó quyết tâm dựa vào sức dân, lòng dân để thực hiện các quyết sách từ lớn đến nhỏ. Chính nền tảng đó, nên dù phía trước còn nhiều khó khăn, thách thức thì Đà Nẵng cũng bức phá về đích trên nền tảng những thành tựu đã có cùng với lòng quyết tâm của đông đảo người dân. 

Khi thực hiện bài viết này, chúng tôi đã có dịp trở lại thăm bà con phường Hòa Xuân trong những ngày đầu xuân mới. Đây có thể nói là một nút thắt khó khăn trong quá trình phát triển, chỉnh trang đô thị Đà Nẵng. An dân, đó là việc đầu tiên mà Đảng bộ, chính quyền Đà Nẵng đặt quyết tâm cao thực hiện. Thăm gia đình ông Nguyễn Văn Mười trong căn nhà mới xây tại khu E2, cảm nhận được niềm vui của ông trong lời chia sẻ: “Vay mượn để cất lại căn nhà, cũng là để tự mình ổn định cuộc sống, dù gia đình tôi chưa nhận đủ tiền đền bù tái định cư. Nhưng, mỗi người chia sẻ một chút với khó khăn của thành phố một ít, đó mới là điều nên làm”. Qua tìm hiểu, mới hay trước đây gia đình ông Mười sống ở khu vực Lỗ Giáng, phường Hòa Xuân, thuộc vùng giải tỏa để thực hiện dự án khu Liên hợp thể thao thành phố. Cách đây năm tháng, ông nhận đất và bắt đầu làm nhà tại khu E2 mở rộng giai đoạn hai. Ngôi nhà vừa hoàn thành, kịp để gia đình ông đón xuân Qúy Tỵ 2013 trong nhà mới, để chuẩn bị cho một năm với nhiều dự định mới để sớm ổn định cuộc sống. Theo báo cáo của Sở xây dựng Đà Nẵng, tính đến tháng 12-2012, TP Đà Nẵng đã bố trí đất tái định cư thực tế cho gần 4.700 hộ giải toả đã bàn giao mặt bằng, dự kiến cả năm bố trí được khoảng 5.700 hộ. Các hộ dân này phần lớn thuộc vùng dự án khu đô thị Hòa Xuân, Khu Công nghệ cao, Khu Công nghệ thông tin, tuyến cầu đường Nguyễn Tri Phương… 

Xây dựng Đà Nẵng trở thành “Thành phố đáng sống” là mục tiêu đặt lên hàng đầu của lãnh đạo thành phố và trong ý thức mỗi người dân. Trong đó, xây dựng Đà Nẵng thành thành phố xanh, thành phố hướng biển, thành phố của du lịch - sự kiện và an sinh xã hội. Để thực hiện mục tiêu này, lãnh đạo TP Đà Nẵng đã vận động được nhiều nguồn lực xã hội với hàng nghìn tỷ đồng để chăm lo cho người nghèo, kêu gọi hàng trăm nhà đầu tư vào các ngành, nghề trọng điểm. Bên cạnh đó, TP cũng quyết tâm từ chối nhiều dự án xin đầu tư vào khu công nghiệp Hòa Khánh với hàng tỷ đô la, vì đây là những ngành sản xuất công nghiệp nặng gây ô nhiễm môi trường. Đến Đà Nẵng, được hít thở không khí trong lành, môi trường xanh sạch đẹp đó là cảm nhận đầu tiên của nhiều du khách. “Đường phố Đà Nẵng sạch sẽ, môi trường trong lành và người dân thân thiện, hiếu khách”, đó là nhận xét chung của nhiều du khách khi chúng tôi hỏi họ về cảm nhận riêng Đà Nẵng. Đà Nẵng mang lại sự bình yên cho du khách khi thả bộ trên đường phố Bạch Đằng, Trần Hưng Đạo dọc sông Hàn, cùng thưởng thức những bản nhạc hay vào buổi sáng hay hay thả chân trần trên bãi biển Đà Nẵng để ngắm bình minh lúc rạng đông. Trong những năm gần đây, Đà Nẵng đón được nhiều du khách trong và ngoài nước với nhiều sự kiện văn hóa thể thao như Cuộc thi trình diễn pháo hoa quốc tế, Cuộc thi trình diễn Dù bay quốc tế, Đường hoa Xuân Bạch Đằng; các điểm đến hấp dẫn như Bà Nà, Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn…Sự lan tỏa của những sự kiện, điểm đến này đã mang hình ảnh Đà Nẵng đi xa hơn, thu hút hàng nghìn lượt khách du lịch đến thành phố này.



Bà Nà - điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch Đà Nẵng.

Ngoài kinh nghiệm quy hoạch, xây dựng đô thị, ứng xử với tài nguyên thiên nhiên, Đà Nẵng đã từng bước chăm lo đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân, đặc biệt làm tốt công tác đền ơn đáp nghĩa, vì người nghèo, chăm lo sức khỏe cho người dân là những việc mà Đà Nẵng đã và đang triển khai một cách khá hiệu quả. Hiện nay, Đà Nẵng không còn hộ chính sách nghèo, công tác đền ơn đáp nghĩa được triển khai thực hiện từ các cấp cơ sở. Hàng ngàn hộ nghèo có nhà ở, hàng trăm cán bộ trẻ “đầu quân” về công tác tại Đà Nẵng được nhận nhiều ưu đãi để yên tâm trong công tác và đóng góp nhiều hơn cho Đà Nẵng...Những thành quả mà Đà Nẵng gặt hái được như hôm nay, ngoài nỗ lực quản lý, chỉ đạo của Đảng bộ, chính quyền, thì công lớn nhất phải kể đến là của người dân. Sự trỗi dậy của Đà Nẵng như hôm nay chính là nhờ sự “đồng cam, cộng khổ” giữa người dân Đà Nẵng với chính quyền”. 

Người Đà Nẵng hôm nay đã và đang tự làm sang cho mình bằng hướng mở với những dự định vượt thời gian. Xây dựng Đà Nẵng trở thành điểm đến bình yên và thân thiện, đẩy mạnh phát triển kinh tế theo hướng du lịch-dịch vụ. Ngược dòng ký ức thời gian để soi lại những chặng đường gian khó đã qua, Đà Nẵng hẳn sẽ bứt phá về đích sớm bởi một nền tảng sẵn có là lòng dân đã thuận. Trăm khó khăn rồi cũng qua, và cái phố xá Đà Nẵng thênh thang hôm nay với hàng trăm ngàn tòa nhà cao tầng dày đặc mọc lên, đã phần nào thể hiện được cốt cách Đà Nẵng. Rồi trong nắng sớm Đà thành, Rồng Đà Nẵng sẽ bay lên, trên nền trời xanh và biển rộng.