Một cách làm hay trong bảo tồn di sản văn hóa

Quận Long Biên là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa, với mật độ các di tích lịch sử - văn hóa dày đặc. Điều này vừa có những thuận lợi, vừa tạo ra những thách thức trong công tác bảo tồn. Thời gian qua, quận Long Biên đã có những cách làm sáng tạo trong bảo tồn di sản, là đơn vị đầu tiên của thành phố triển khai giám định cổ vật trong các di tích. Qua đó, giúp nhân dân nhận thức rõ hơn về giá trị di tích, nâng cao ý thức bảo tồn.

Quận Long Biên là một mảnh đất có lịch sử lâu đời. Đây là quê hương của danh tướng Lý Thường Kiệt, người có công lớn trong công cuộc đánh Tống, bình Chiêm dưới thời Lý. Trong buổi đầu nhà Lý định đô tại Thăng Long, chính người dân làng Lệ Mật (nay thuộc phường Việt Hưng) đã được vua Lý Thánh Tông cho khai khẩn vùng đất phía tây kinh thành, lúc đó còn hoang sơ, lập nên 13 làng trại, là các phường Giảng Võ, Ngọc Hà, Liễu Giai... ngày nay. Trên địa bàn quận hiện có 84 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó có những di tích nổi tiếng như: đình Lệ Mật, đền Ghềnh, chùa Bồ Đề... Chỉ riêng trong năm 2012, quận Long Biên đã đầu tư 112 tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo di tích trên địa bàn. Trước đó, trong dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, quận đã tu bổ mười di tích quan trọng. Trong số này, có năm di tích được gắn biển công trình Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Tuy nhiên, có một vấn đề mà những người làm công tác quản lý văn hóa trên địa bàn quận luôn trăn trở, đó là việc tu bổ di tích mới chỉ bảo tồn được phần "vỏ", trong khi đó nhận thức về phần "ruột" của di tích còn hạn chế. Nhiều cổ vật trong di tích có giá trị cả về nghệ thuật, lẫn niên đại lịch sử, nhưng do thời gian, chúng đã bị xuống cấp. Nếu tu bổ toàn bộ di tích thì cần bắt buộc qua nhiều thủ tục, còn với những cổ vật như: tượng, ngai, đồ thờ (bát bửu, chấp kích...)... đôi khi, người dân thấy đồ công đức to hơn, đẹp hơn, cho nên đã dẹp cổ vật đi, thay vào đó là những hiện vật mới tinh. Chưa kể đến tình trạng những người buôn cổ vật thường dùng chính thủ đoạn cung tiến đồ thờ mới để đổi lấy đồ cũ, mà thực tế là cổ vật giá trị. Cũng do nhận thức còn hạn chế, cho nên nhiều cổ vật không được bảo quản đúng mức, nhất là những cổ vật bằng vải, giấy như: áo thánh, mũ, sắc phong. Trước thực tế này, Phòng Văn hóa - Thông tin quận Long Biên đã phối hợp Bảo tàng Lịch sử Việt Nam thực hiện thống kê, giám định cổ vật cho các di tích trên toàn địa bàn. Do địa bàn có nhiều di tích nên quận Long Biên xác định sẽ làm từng bước, ưu tiên giám định trước tại các di tích có giá trị và các di tích đang bị xuống cấp.

Thực tế hiện nay, việc giám định cổ vật ở Việt Nam còn nhiều yếu kém, bởi quá trình giám định phức tạp. Giám định cổ vật tại di tích càng khó hơn, bởi chủng loại các hiện vật phong phú, từ hiện vật đá (bia, bát hương, tượng...) cho đến gỗ (hoành phi, câu đối, hương án, đồ tế khí...) hay giấy, vải (sắc phong, áo thờ, quạt thờ...). Số lượng hiện vật tại mỗi di tích lên đến con số hàng trăm. Để giám định cổ vật trong di tích, các nhà khoa học đã phải khảo sát từ hàng nghìn hiện vật có trong di tích, từ đó, phân loại ra những hiện vật được coi là cổ vật. Các nhà khoa học tiếp tục sử dụng các biện pháp chuyên môn để xác định niên đại. Sau đó, mỗi cổ vật lại được lập một bộ hồ sơ riêng, với các thông tin về miêu tả kích thước, đánh giá hiện trạng, giá trị, nguồn gốc, niên đại... Quy trình giám định được thực hiện hết sức chặt chẽ. Từ năm 2007 đến hết năm 2012, các đoàn công tác của quận và Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã tiến hành các cuộc khảo sát, giám định cổ vật của hơn 40 di tích. Trong đó, đã hoàn thành xác định được niên đại, giá trị nghệ thuật của 1.838 cổ vật có giá trị của 27 di tích, còn hơn mười di tích khảo sát trong năm 2012 đang đợi kết quả giám định.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn (Bảo tàng Lịch sử Việt Nam) đánh giá: "Các di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn quận Long Biên lưu giữ một số lượng lớn các di vật cổ, mang ý nghĩa như là một "bảo tàng" tại chỗ, phản ánh quá trình tồn tại lâu dài của mỗi di tích nói riêng cũng như của cả vùng đất nói chung. Các di vật cổ thuộc nhiều thời đại khác nhau, rất phong phú về loại hình và chất liệu với kiểu dáng, hoa văn trang trí cũng như minh văn lịch sử, thật sự là phần "cốt lõi căn bản", là "hồn" của các di tích". Thực tế cho thấy, có những di tích, ngoài ý nghĩa về mặt kiến trúc, còn là một bảo tàng cổ vật sống động như đình Lệ Mật, với 315 cổ vật các loại, gồm đủ loại bia, câu đối, hoành phi, sắc phong, đồ thờ..., nhiều cổ vật có niên đại từ thế kỷ 17, 18; đình Thổ Khối (phường Cự Khối) cũng có tới 238 cổ vật các loại. Đình Thổ Khối cũng là ngôi đình lưu giữ được số lượng sắc phong thuộc vào hàng nhiều nhất Việt Nam, với 79 sắc phong. Chỉ riêng việc nghiên cứu bộ sắc phong này cũng có thể thấy được sự phát triển của nghệ thuật giấy sắc qua các thời kỳ. Việc giám định cổ vật trong di tích có sự tham gia chặt chẽ của cán bộ và người dân địa phương, qua đó, giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng dân cư về giá trị của các cổ vật. Theo Trưởng ban Tuyên giáo Quận ủy Long Biên Trần Thị Vân Anh, để thực hiện công tác bảo tồn di sản, quận Long Biên còn chú trọng nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý văn hóa địa phương, nâng cao nhận thức của nhân dân. Ngoài phổ biến Luật Di sản văn hóa, tập huấn về quản lý di vật trong di tích, về công tác quản lý tôn giáo... cho các cán bộ văn hóa, thủ nhang, thủ từ và nhân dân, quận còn in hàng chục nghìn tờ rơi phát đến từng hộ gia đình để phổ biến về các giá trị văn hóa truyền thống trên địa bàn.

Cuối tháng 8 vừa qua, UBND quận Long Biên đã phối hợp Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội tổ chức Hội nghị "Thực trạng và giải pháp phát triển du lịch tại quận Long Biên". Trong định hướng phát triển kinh tế - xã hội, quận Long Biên đang đẩy mạnh phát triển du lịch, phấn đấu đến năm 2015, 20% số lao động trên địa bàn tham gia vào hoạt động du lịch. Du lịch đến các điểm di tích, làng nghề được coi là trọng tâm, Bởi vậy, trong thời gian tới, công tác đầu tư bảo tồn di sản văn hóa tiếp tục được đẩy mạnh, để từ đó, việc khai thác các giá trị của di sản có thể góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của quận Long Biên nói riêng, của thành phố nói chung.

Món ngon Sài Gòn hấp dẫn - Bún cay

Mới chỉ nghe tên thôi là đã có thể làm cho người ta muốn khám phá và biết đến món ăn đó như thế nào rồi. Sau khi bạn thưởng thức thì bạn sẽ hiểu được tại sao có tên đó.Điều này bắt nguồn từ nước lèo của bún được nấu cay khiến cho người ăn phải xuýt xoa khi thưởng thức.

Ở Sài Gòn, bạn có thể kể ra không dưới 30 loại bún với các phong cách và hương vị khác nhau. Nổi tiếng như bún bò Huế, bún mắm..., tinh tế thì có bún thang, bún cá rô đồng..., dân dã, bình dị như bún riêu, bún nước lèo... Từ sáng đến chiều tối, ở bất kỳ con phố nào, bạn đều có thể thưởng thức món bún.

 

 

 

 

 

 

Khác hoàn toàn với các loại bún trên, bún cay xuất hiện ở Sài Gòn khoảng 2 năm trở lại đây. Không ồn ào, món bún âm thầm chinh phục vị giác của người Sài Gòn bằng chính hương vị độc đáo nhưng không kém phần thơm ngon của nó.

Thoạt nhìn qua bát bún, nhiều người sẽ cảm thấy thất vọng khi thành phần không có gì đặc biệt, như tôm tươi, thịt bò, chả, cùng nước dùng... Tuy vậy, chỉ khi húp thử một thìa nước dùng, thực khách sẽ bị chinh phục bởi cái vị đậm đà và cay xé lưỡi của món ăn này.

Món ăn này có cách chế biến rất đơn giản, thịt bò được thái lát mỏng hoặc bằm nhỏ, tôm giã hơi dập. Khi có khách ăn, chủ quán sẽ cho hai thành phần đó vào bát, thêm một ít nước mắm, đường, một thìa muối ớt cùng hành lá thái nhỏ. Nước dùng nấu sôi được chan vào bát, đánh đều để các thành phần chín tái. Cuối cùng là cho bún đã chần qua nước sôi vào, thêm đôi ba lát chả là đã có một bát bún hoàn hảo, nóng hổi mang ra cho thực khách.

 

 

 

 

 

 

Cái làm nên sự khác biệt cho món bún bình dị này chính là vị cay của nước dùng. Vị cay còn giúp làm mất đi vị tanh do các nguyên liệu ăn kèm chỉ được làm chín tái. Một điểm đặc biệt nữa là hương vị đậm đà, cay nồng nên dù không ăn kèm với rau sống thì món ăn cũng không làm thực khách cảm thấy ngấy. Điểm trừ của món ăn này chính là quá cay, nhiều muối, nên sẽ không thích hợp với những người không ăn được cay hoặc người bị huyết áp.

Trong thời tiết mưa gió của Sài Gòn như hiện nay, bún cay là món ăn giữa bữa ngon miệng mà bạn có thể thưởng thức cùng bạn bè.

 

Nét thanh lịch của người Hà Nội được bảo tồn

"Hà Nội đẹp và chưa đẹp" ra đời nhằm xây dựng lối sống, tư duy sống văn minh, thanh lịch cho người Hà Nội.

Sáng 10/10, dự án "Hà Nội đẹp và chưa đẹp" do UBND TP Hà Nội, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội, Quỹ văn hóa Hà Nội tổ chức ra mắt. Trước giờ khai mạc, "Running man" Vũ Xuân Tiến cùng gần trăm sinh viên tình nguyện tham gia chạy để cổ vũ cho chương trình.

Theo ông Nguyễn Khắc Lợi, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Nội, nét thanh lịch, ứng xử văn minh vốn là những giá trị văn hóa phi vật thể riêng và đáng quý của thủ đô Hà Nội. Vì vậy bảo tồn và không ngừng nhân rộng, phát triển các giá trị văn hóa ấy trong đời sống là một yêu cầu cấp thiết đặt ra với Hà Nội, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.

Gợi nét thiếu nữ Chăm với thổ cẩm Châu Phong

Bước vào làng Chăm là bạn đã lạc vào một thế giới khác. Mỗi làng Chăm luôn có một thánh đường Hồi giáo bề thế, uy nghi. Nhà cửa có nét kiến trúc riêng với các hoa văn trang trí và nội thất mang nét đặc trưng của dân tộc Chăm. Thấp thoáng bên song cửa sổ là những cô gái đang ngồi quay tơ, dệt thổ cẩm. Phụ nữ Chăm rất đẹp, trong bộ trang phục truyền thống càng thêm duyên dáng...

An Giang - một tỉnh thuộc miền Tây nam Bộ có làng nghề truyền thống dệt thổ cẩm Chăm nổi tiếng. Nằm phía bên kia sông Hậu, đối diện thị xã Châu Đốc là làng Chăm Châu Phong (thuộc thị xã Tân Châu), đây là làng Chăm cổ và còn mang đậm nét đặc trưng văn hóa Chăm ở vùng châu thổ Cửu Long. Làng Chăm Châu Phong nằm dọc theo hai bên bờ kênh Vĩnh An hiền hòa.

 

Làng nghề truyền thống dệt thổ cẩm Châu Giang của người Chăm nằm tại ấp Phum Xoài, xã Châu Phong, huyện Tân Châu, An Giang, nổi tiếng với tên gọi "Thổ cẩm Phum Xoài". Ngoài nông nghiệp và đánh bắt thủy sản, phần lớn người dân ở đây sinh sống chủ yếu bằng nghề thổ cẩm với nhiều loại sản phẩm cẩm đa dạng: Sàrông, khăn choàng, nón, áo khoác và các mặt hàng ví, túi xách, dép... mang đậm nét đặc trưng của người Chăm Nam Bộ.

Dệt thổ cẩm là nghề mà bất cứ người phụ nữ Chăm nào cũng phải biết. Khi được 10- 12 tuổi, những thiếu nữ người Chăm đã được tập những thao tác đơn giản nhất của nghề dệt. Thổ cẩm của người Chăm hiện nay khác trước rất nhiều nhưng vẫn giữ được những hoa văn truyền thống. Chất liệu chủ yếu được sử dụng là tơ công nghiệp và được nhuộm màu thủ công từ nước nấu của cây rừng. Nhuộm màu sợi, màu vải là bí quyết được lưu truyền nhiều đời nay trong cộng đồng người Chăm ở An Giang. Đồng bào Chăm cũng khéo léo, sản phẩm họ làm ra là những chiếc khăn choàng tắm, sà rông đầy màu sắc, thổ cẩm tinh xảo, túi đeo và đặc biệt là những chiếc khăn bịt tóc đẹp mắt.

 

Sử lược về dân cư cho biết dân tộc Chăm xuất hiện ở vùng đất An Giang từ thế kỷ 19. Khoảng năm 1840, Khâm Sai đại thần nhà Nguyễn là Lê Văn Đức cùng với Trương Minh Giảng từ trấn Tây Thành (Campuchia) lui về Châu Đốc, hàng binh lính có một số đông người Chăm Hồi Giáo và thân binh theo cùng. Dân binh về đây chọn nơi cư trú dọc theo sông Bình Di và cặp triền sông Hậu.

Cộng đồng dân cư Chăm lúc đầu chọn phương kế sống bằng nhiều nghề như: đánh bắt thủy sản, dệt vải… Nghề dệt thổ cẩm Chăm ở xã Châu Phong hình thành rất sớm. Trước là phục vụ cho nhu cầu ăn mặc của gia đình, sau là để trao đổi hàng hoá với các dân tộc khác.

Lúc đầu, người thợ dệt còn là một nông dân. Nhưng khi cộng đồng phát triển, có sự phân công lao động đòi hỏi sản phẩm dệt phải có tính nghệ thuật vừa mang tính hàng hoá. Những thợ dệt chuyên nghiệp bắt đầu xuất hiện tại vùng này và sản phẩm thổ cẩm cũng ngày càng đặc sắc hơn.

Có một thời gian, nghề dệt ở Châu Phong bị “chựng” lại do khó khăn trong khâu nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm. Một số bỏ nghề dệt sang làm nghề khác. Làng  dệt đứng trước nguy cơ bị thất truyền. Năm 1997, sau khi tìm hiểu nguyện vọng của bà con, Sở Công nghiệp tỉnh An Giang quyết định hỗ trợ nguồn vốn vay từ chương trình khuyến nông của tỉnh, tạo điều kiện cho nơi đây phát triển theo mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng nghề. Đây là quyết định không những tạo điều kiện rất tốt để phát triển kinh tế địa phương, kinh tế gia đình mà ý nghĩa hơn, đó sẽ là việc làm thiết thực góp phần giúp đồng bào dân tộc Chăm giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc mình.

Ở Châu Phong hiện nay có gần 500 hộ đồng bào Chăm, trong đó ấp Phũm Soài có khoảng 300 hộ và phân nửa trong số này làm nghề dệt thổ cẩm. Ở Châu Phong còn có cả một hợp tác xã mang tên Châu Giang tập trung nhiều xã viên dệt thổ cẩm để cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước.

 

Sở dĩ nghề dệt thổ cẩm Chăm ở đây còn lưu giữ đến hôm nay là do tục “cấm cung”, tức con gái lớn lên không được ra ngoài, chỉ ở trong nhà dệt vải hay thêu thùa. Mặc dù tục “cấm cung” hiện nay không còn nữa nhưng sự khéo léo, tinh tế, tỉ mỉ của người phụ nữ Chăm Châu Phong vẫn không mất đi. Nhờ những nét hấp dẫn và độc đáo ấy nên làng Châu Phong được ngành du lịch An Giang chọn làm làng du lịch cộng đồng. Ở đây đã thành lập Trung tâm Thông tin Du lịch Châu Phong có nhiệm vụ quảng bá làng du lịch cộng đồng, làng dệt Châu Phong, giới thiệu cho du khách nét văn hóa và sản phẩm của người Chăm.

Đặc biệt, trung tâm này còn tổ chức nhiều tour cho du khách trong và ngoài nước tham quan Châu Phong, trong đó có tour homestay với chương trình “Trở thành một người Chăm”. Du khách sẽ ăn, ngủ tại nhà người Chăm, cùng sinh hoạt với họ, thưởng thức chương trình âm nhạc Chăm, tập vài thao tác dệt thổ cẩm hay vài điệu múa Chăm… Đặc biệt, khách còn được thưởng thức những món ăn truyền thống của người Chăm như: Cà ri bò, lạp xưởng bò, gỏi sầu đâu, bánh Chăm…

Đến Châu Phong bây giờ du khách như lạc vào một thế giới khác. Những thánh đường Hồi giáo bề thế, uy nghi, nhà cửa có nét kiến trúc riêng với các hoa văn trang trí và nội thất mang nét đặc trưng của dân tộc Chăm. Thấp thoáng bên song cửa sổ là những cô gái đang ngồi quay tơ, dệt thổ cẩm. Phụ nữ Chăm rất đẹp, trong bộ trang phục truyền thống họ càng trở nên duyên dáng hơn.

Chị Mariya, chủ cơ sở dệt thổ cẩm Chăm Aly, cho biết: "Có một thời gian thổ cẩm Chăm ở đây tưởng chừng như mai một do thiếu nguyên vật liệu và gặp khó trong khâu tiêu thụ, nhưng đây là nghề do ông cha truyền lại nên chúng tôi đã rất cố gắng gìn giữ". Thời gian qua, chị Mariya đã tổ chức dạy nghề cho gần 30 học viên là con em đồng bào dân tộc Chăm và hiện tại ngoài công việc đồng áng, mỗi người thu được khoảng 30.000 đồng/ngày từ việc dệt thổ cẩm, đây là khoản thu nhập không cao nhưng đã giúp phụ nữ đồng bào dân tộc Chăm cải thiện đời sống gia đình.

 Xã Châu Phong có trên 200 thợ dệt, nhưng thợ dệt được những tấm thổ cẩm độc đáo thì không nhiều. Chị Mahriêm là "hạt gạo cội" của làng dệt thổ cẩm người Chăm Châu Giang, mới ba mươi hai tuổi đời mà có tới hơn 20 năm theo nghề. Mahriêm là nghệ nhân của làng dệt thổ cẩm Châu Giang, được Bộ VHTT (cũ) cử làm đại diện cho 1 trong 6 loại hình di sản văn hóa ở ĐBSCL tham dự lễ hội "Mekong dòng sông kết nối các nền văn hóa" do Viện Smithsonian tổ chức tại Hoa Kỳ năm 2007. Sự kiện này được các xã viên HTX Châu Giang xem như cơ hội quý để giới thiệu những tấm thổ cẩm độc đáo được sản xuất thủ công tại An Giang với du khách quốc tế.

Năm 2008, thực hiện Dự án du lịch phát triển tiểu vùng sông Mekong do Ngân hàng Châu Á (ADB) tài trợ với nguồn vốn ưu đãi, An Giang đầu tư xây dựng loại hình du lịch cộng đồng (dự án hỗ trợ Trung tâm thông tin du lịch cộng đồng Chăm tại xã Châu Phong) với kinh phí 60.000 USD, kết thúc vào cuối năm 2009. Trung tâm sẽ phục vụ công tác quảng bá hình ảnh làng thổ cẩm người Chăm, giới thiệu, trao đổi, giao lưu văn hóa dân tộc, gắn kết du lịch Homestay với khẩu hiệu "Một ngày làm người Chăm", tạo điều kiện cho đồng bào dân tộc Chăm An Giang có cơ hội làm du lịch, nâng cao đời sống và phát triển nghề đan thêu, dệt thổ cẩm truyền thống.

 

Arsenal mê mẩn vẻ đẹp của Hà Nội

Trong cả 3 lần đến Hà Nội, các thành viên trong đoàn tiền trạm của Arsenal đều trầm trồ khen ngợi những hồ nước thơ mộng và ngôi chùa cổ kính.



Giám đốc kinh doanh Arsenal Tom Fox ấn tượng về vẻ đẹp Việt Nam. Ảnh: AR.

Đã quá quen với những khung cảnh hiện đại ở các thành phố lớn, vẻ đẹp có phần mộc mạc của Hà Nội lại khiến các thành viên trong đoàn tiền trạm Arsenal bất ngờ thích thú. Trong lần đầu đến Việt Nam vào tháng 3, Giám đốc kinh doanh Arsenal Tom Fox và Giám đốc marketing Angus Kinnear được đưa đi thăm rất nhiều địa điểm nổi tiếng của Hà Nội. Đến đâu, hai ông này cũng ngỡ ngàng trước nét đẹp không giống bất cứ nơi nào mà họ từng đi qua.

Doanh thu du lịch TP.HCM hơn 63.000 tỉ đồng

Theo báo cáo của Sở VH-TT&DL TP.HCM, tổng lượng khách quốc tế đến TP.HCM trong chín tháng năm 2013 ước đạt trên 2,8 triệu lượt người, tăng 3% so cùng kỳ năm 2012 và đạt 68% kế hoạch năm 2013.

Tổng doanh thu du lịch chín tháng đầu năm 2013 ước đạt hơn 63.000 tỉ đồng, tăng 20% so cùng kỳ năm trước và đạt 77% kế hoạch năm 2013 (kế hoạch 2013 là gần 82.000 tỉ đồng).

Trong chín tháng, Sở đã xây dựng kế hoạch triển khai chương trình kích cầu du lịch năm 2013 với nhiều hoạt động phong phú, đa dạng. Bên cạnh chương trình tháng 9 khuyến mãi hằng năm, Sở dự kiến tổ chức Chương trình Du lịch mua sắm tháng khuyến mãi Sài Gòn 2013 (Saigon Grand Sales Fair 2013) vào tháng 12-2013 tại tất cả điểm mua sắm đạt chuẩn phục vụ du lịch, trung tâm mua sắm, chợ có nhiều khách du lịch tham quan (như Bến Thành, Bình Tây), điểm bán hàng của tất cả nhà hàng, khách sạn, lữ hành, vận chuyển, dịch vụ phục vụ du lịch (chăm sóc sức khỏe, bán hàng lưu niệm…).